Armia Krajowa Zgorzelec (AK - NSZ - ROAK - AKO - NZW - WiN) - Wirtualne Muzeum Historii Wy(za)klętej

Za dywizję wołyńską .. szubienica w Lublinie, ojczyste Majdanki. Za ... bój pod Nowogródkiem długi urlop w więzieniu. Za bój o .. Rossę, Ostrą Bramę, Wilno – sucha gałąź lub zsyłka .. Za dnie i noce śmierci, za lata udręki .. raz w oczy a drugi w szczęki. Za wsie spalone, bitwy, gdzie chłopska szła czeladź – list gończy .. dopaść i rozstrzelać!... Za wyroki na katów, za celny strzał .. Jeden wyrok, do tiurmy ..Za Warszawę, .. powstańcze zachcianki - specjalny oddział śledczy ...

niedziela, 11 maja 2014

por Jan Borysewicz "Krysia" - chłop budzący strach u sowieckiego okupanta

Jan Borysewicz „Krysia” - legenda nowogródzkiej Armii Krajowej
"..... odznaczony Orderem Virtuti Militari stoi z legionem kresowych żołnierzy na straży wielowiekowej pamięci życia naszych przodków, której my jesteśmy dopełnieniem, na straży wszystkiego, co jest tam, tylko trochę wcześniej, dzięki czemu nie rozpłynęliśmy się w sowieckim morzu i nie utonęliśmy w stalinowskim bagnie ....."

21 stycznia 1945r. we wsi Kowalki w rejonie sołecznickim podczas zasadzki poległ kresowy legendarny dowódca AK budzący lęk w sowieckich okupantach i dający nadzieję normalnego życia. Zwłoki traktowane jako trofeum był obwożone na pokaz po okolicznych miejscowościach.
Do dzisiaj nie wiadomo, gdzie został pochowany, jak i wielu zamordowanych przez sowietów i polskich komunistów żołnierzy i dowódców AK, NSZ, NOW, WiN, ROAK i innych oddziałów Powstania Antykomunistycznego 1944 - 1964.
Symboliczna mogiła por. Jana Borysewicza Krysia znajduje się na cmentarzu w Ejszyszkach, a w Kowalikach, gdzie zginął stoi pomnik - głaz z granitową tablicą i drewnianym krzyżem. Podobne pomniki postawiono na Białorusi w miejscach śmierci dwu legendarnych dowódców Armii Krajowej w Raczkowszczyźnie (rej. szczuczyński):
– por. Anatola Radziwonika ps. Olech i Jeremiewiczach (rej. lidzki)
– por. Czesława Zajączkowskiego ps. Ragner
Por. Jan Borysewicz ps. Krysia, Mściciel urodził się 12 września 1913r. w chłopskiej rodzinie żyjącej od zawsze na Kresach, w Dworczanach (Białoruś) w powiecie lidzkim. Po szkole powszechnej kontynuował naukę w Seminarium Nauczycielskim w Szczuczynie Nowogródzkim, służbę wojskową odbył w Szkole Podchorążych w Zambrowie, skąd wstąpił do szkoły Podchorążych Piechoty w Ostrowi Mazowieckiej Komorowie ukończoną w 1938r. uzyskując stopień podporucznika z przydziałem do 41 Pułku Piechoty im. marsz. Józefa Piłsudskiego w Suwałkach.
We wrześniu 1939r . dowodził plutonem, a następnie kompanią w 29 DP Armii Prusy. Wiosną 1940r. por. Jan Borysewicz został aresztowany przez Sowietów i osadzony w Baranowiczach, gdzie przeszedł ciężkie śledztwo. Ucieczce w trakcie ewakuacji sowietów po ataku Niemców w 1941r.
Był jednym z pierwszych żołnierzy w pow. lidzkiem Armii Krajowej. W Wasiliszkach nawiązał kontakt z por. Janem Skorbem ps. Puszczyk i kierowaną przez niego grupą kadry Nowogródzkiego Okręgu ZWZ - AK, gdzie został zaprzysiężony w 1941r. Dla kolegów był Krysią, dla podwładnych – Komendantem Krysią, a podczas kolejnej okupacji sowieckiej Mścicielem.

W październiku 1941r. został dowódcą plutonu w kompanii ppor. Franciszka Stankiewica ps. Alint. w Wasiliszkach kryp. Pastwisko. Jesienią 1942r. Komendant Okręgu Nowogródzkiego ppłk ps. Borsuk zezwolił Krysi na zorganizowanie oddziału leśnego na zachód od Lidy. Oddział w północno – zachodniej części powiatu lidzkiego został utworzony w czerwcu 1943r. Przywiązując szczególną uwagę do szkolenia strzeleckiego uczynił ze swych żołnierzy bojową elitę nowogródzkiej AK. Operacje oddziału por. Jana Borysewicza ps. Krysia są wzorem sztuki wojennej działań partyzanckich.
O kunszcie dowódczym stanowiła akcja zdobycia więzienia w Lidzie w styczniu 1944r., podczas której nie zginął żaden z żołnierz AK.
17 sierpnia 1943r. oddział w pobliżu Pietrykan natknął się na dużą grupę sowiecką rabującą wieś. Oddział Krysi tyralierą zaatakował z trzech stron, po czym sowieci wycofali się pozostawiając zrabowane mienie.
22 sierpnia 1943r. koło wioski Myto otoczony oddział Jan Borysewicz ps. Krysia podczas obławy niemieckiej odwrót nastapił kierunku bagien Dzitwy, zaś Krysia ze stanowiska z ręcznym karabinem maszynowym osłaniał swój oddział.
18 września 1943r. w bitwie pod Suchwalnią koło Berdówki podczas obławy Krysia zgłosił swój oddział do zadania uchwycenia przyczółka po południowej stronie linii kolejowej Lida – Mołodecznow związku z koniecznością przeprawienia taborów z rannymi i amunicją. Z ochotnikami z 3 kompanii skoncentrował na sobie ostrzał wroga umożliwił tym samym przeprawę taborów. Po przekształceniu się walki w bitwę pozycyjną pod osłoną karabinów maszynowych żołnierzy por. Czesława Zajączkowskiego ps.Ragner 3 kompania zaatakowała i przełamała linię niemiecką na swoim odcinku.
W listopadzie 1943r. Krysia sformował II batalionu 77 Pułku Piechoty AK, którego stan w kwietniu 1944r. wynosił 288 żołnierzy. Por. Krysi stał się dla ludności tych terenów synonimem walki partyzanckiej. Do dziś jeśli ktoś nie wie w jakim oddziale byli jego krewni, mówi, że pewnie byli „u Krysi”. Oddziały Jana Borysewicza Krysi stoczyły ponad 100 walk. W czerwcu 1944r. oddziały osiągnęły stan 1050 żołnierzy, a mobilizacja jeszcze trwała. Do kart bojowych „Krysiaków” w czasie okupacji niemieckiej zapisały się m.in. działania:
– 17/18 stycznia 1944. rozbicie więzienia w Lidzie
– w styczniu 1944 r. roku zdobycie Horodna – kilkadziesiąt tysięcy szt. amunicji
– w maju 1944 r. zdobycie w Raduniu ponad 30.000 szt. amunicji i 32 wozów ze sprzętem wojskowym
– operacja odbicia transportu więźniów z Wasiliszek do Lidy
– w 1944r. w czasie Świąt Wielkanocnych akcja V Batalionu na Bieniakonie
– w czerwcu 1944 r. działania w ramach operacji rozbicia granicy Rzeszy
– rajd na teren ośrodka „Cis” uwieńczony jednoczesną kapitulacją załóg Subotnik i Żemłosławia.
   W lipcu 1944r. żołnierze z Nowogródczyzny wraz z Okręgiem Wileńskiego AK przeprowadzili Operację Ostra Brama i zaatakowali Wilno, które mieli wyzwolić przed nadejściem „sojuszników naszych sojuszników” - Sowietów. Po walkach znaczna cześć oficerów została podstępnie aresztowana przez „sojuszników naszych sojuszników” Sowietów, a żołnierze otoczeni w Puszczy Rudnickiej byli rozbrajani. Część dowódców batalionów i zgrupowań poderwała żołnierzy i rozkazała marsz w głąb Puszczy Rudnickiej.
     Krysia wyprowadził z okrążenia, a następnie zwolnił swych podkomendnych z przysięgi, umożliwiając im ukrycie się i uniknięcie sowieckich obozów, a sam wrócił do powiatu lidzkiego, by walczyć z Sowieckim okupantem i komunistami.
    Dowodzący wówczas Nowogródzkim Okręgiem AK były adiutant mjr. Hubala, twórca jednostki cichociemnych, cichociemny ppłk Maciej Kalenkiewicz ps. Kotwicz powierzył Krysi Mścicielowi kierowanie organizacją i działaniami bojowymi w północnej części Obwodu Lida. Konspirację tworzyło tu Zgrupowanie „Północ”, składającą się z 7 kompanii terenowych oraz kilkunastu drobnych grup samoobrony (o charakterze partyzanckim oraz dyspozycji oddział wiarusów z II Batalionu z czasów okupacji niemieckiej używający nowego pseudonimu Mściciel.

     Odtwarzał siatkę, obejmującą rubieże Puszczy Ruskiej (Grodzieńskiej) od Nacza na zachodzie powiatu lidzkiego do gmin Wer.enów i Bieniakonie na wschodzie. Podlegało mu 8 kompanii, był ciągle w terenie zmieniając miejsca postoju z własną drużyną dyspozycyjną. Pozostałe oddziały i patrole były autonomicznie, choć całkowicie podległe Mścicielowi Krysi.
     Jedną ze spektakularnych akcji był atak na miasteczko Ejszyszki w nocy z 6 na 7 grudnia 1944r., gdzie z ok 150 żołnierzami z patroli „Hajduka”, „Groma”, „Zemsty” i „Śmiałego” zaatakował miasto Ejszyszki uwalniając ponad 30 więźniów z rozbitego aresztu NKWD oraz niszcząc punkt komunistycznego Związku Patriotów Polskich Berlinga i Wandy Wasilewskiej.
     W końcu sierpnia 1944r. pod Werenowem dokonał zasadzki na konwój sowiecki, podczas której został zastrzelony mjr. Konarczuk sowiecki D-ca 143. Batalionu Zmotoryzowanego NKWD, a w rocznicę 17 września patrole „Śmiałego” i „Gaja” zniszczyły mosty na rzece Solczy. Za każdą udaną operacją AK braterskie oddziały sowieckie represjonowały miejscową ludność i rodziny żołnierzy.
     5 grudnia 1944 r. patrol Romualda Bardzyńskiego ps. Pająk zaatakowany przez sowietów w obławie pod Skirejkami. Dowódca patrolu Pająk zastał ranny i odwieziono do konspiracyjnego szpitala na plebani proboszcza Leona Chrystowskiego w Dubiczach.
   Nocą z 20 na 21 stycznia 1945r. oddział kwaterował w Puszczy Nackiej, po przybyciu łącznika Komendanta Okręgu Krysia poderwał oddział i ruszył w stronę Kowalik. Ok. północy w pobliżu wiejskich zabudowań w kierunku żołnierzy „Krysi” padły strzały. W przeciwieństwie do ukrytych Sowietów, byli kompletnie odsłonięci, czołgając się i skokami tyraliera Krysi zbliżała się do sowietów. W trakcie ostrzału Komendant poległ. Ciała nie udało się więc zabrać, zostało zakopane w śniegu. Bez dalszych strat drużyna wycofała się, licząc, że uda im się wrócić i zabrać zwłoki dowódcy.