niedziela, 18 grudnia 2016

Rozbicie ubeckiego aresztu w Limanowej, przez Kamienną Górę do oddziału Ognia, wrocławski profesor światowej sławy

    W lutym 1944r. nastoletni góral z pod Nowego Sącza Marian Mordarski został zaprzysiężony na żołnierza placówki AK Nawojowa kryptonim Narcyz liczącej ok. 50 żołnierzy przed komendantem por. hr Józefem Stadnickim ps. Madej, Kazimierz, Kozub otrzymując ps. Orzeł.
   Nawojowska siedziba Stadnickich znajdował się na trasie przerzutów oficerów i osób cywilnych przez słowacką granicę na Węgry, w co zaangażowana była Stefania Stadnicka, która jako przewodniczącą sądeckiego oddziału Rady Głównej Opiekuńczej założyła wiele punktów sanitarnych dla partyzantów, opiekowała się dotkniętymi wojną i prześladowaniami niemieckimi, w tym m.in. żydowska rodzina Rittersteina z Nawojowej.
  Marian Mordarski jako łącznik i goniec przenosił informacje, meldunki, zagrożony dekonspiracją został skierowany w sierpniu 1944r. do kompanii por. Adam Czartoryski ps. Szpak 4 Batalionu 1 Pułku Strzelców Podhalańskich AK, gdzie sprawdził się w trudnych akcjach, w tym m.in. udział:
- w likwidacji folksdojcza Hansa Sikory w Jazowsku
- w akcji spalenia mostu „pod Hubą” na Dunajcu
- w starciu pod Tylką koło Krościenka
- w rozbiciu placówki niemieckiej w Tylmanowej
- w zdobyciu i rozbrojeniu placówki w Jazowsku.
  11 września 1944r. w wyniku zdrady doszło do dekonspiracji nawojowskiej placówki AK gestapo aresztowało żołnierzy Armii Krajowej, których po 3 dniach przesłuchań rozstrzelano15 września 1944r. w Młodowie.
   W ostatnich tygodniach 1944r. zostaje żołnierzem oddziałów specjalnych w pułku i bierze udział m.in.:
- 12 grudnia w ataku na niemiecką placówkę ochrony kolei w Pisarzowej k. Limanowej
- 13 stycznia 1945r. w walkach w rejonie Szczawy-Bukówki broniąc magazynu broni i sprzętu zrzutowego.
  W momencie zajęcia ziemi sądeckiej przez Sowietów dalsza walka stała się koniecznością w ramach samoobrony przed bezkarnością NKWD i UB.
  19 stycznia 1945r. do żołnierzy Armii Krajowej dotarł rozkaz o jej rozwiązaniu. Dowódca 1 Pułku Strzelców Podhalańskich AK mjr. Adam Stabrawa ps.Borowy dowodzący nowotarską, limanowską, sądecką i gorlicką AK podjął decyzję o urlopowaniu żołnierzy zostawiając sobie możliwość do ponownej mobilizacji struktur. 
  W dniach 19 - 23 stycznia 1945r. nastąpiło rozwiązanie oddziałów leśnych AK, ukrycie broni i przejście w stan oczekiwania.

Oddział Samoobrony AK  kpr. Jana Wąchały ps. Łazik

  17 kwietnia 1945r. żołnierze Oddziału Samoobrony AK pod dowództwem  kpr. Jana Wąchały ps. Łazik zdobyli siedzibę Powiatowego UB Limanowa, którego pluton wartowniczy żołnierzy Ludowej Straży Bezpieczeństwa Wojciecha Dębskiego ps. Bicz pomógł rozbić areszt i uwolnić oficerów i żołnierzy AK-owców.  Na piętrze budynku zabarykadowała się grupa UB z kierownikiem i partyzantem LSB Tadeuszem Lecyną ps. Czapka, który zyskał uznanie w oczach rannego kierownika UB.
   W wyniku opanowania więzienia zostali uwolnieni:
- por. Jan Tokarczyk ps. Baca,
- ppor. Jan Adamczyk ps. Gryf
- sierż. Michał Smaga ps. Trawka
- sierż. pchor. Jan Wróbel ps. Górski
- strz. Jan Lupa ps. Wróbel II
- plut. Franciszek Banach ps. Waligóra
- Józef Król
- Adam Dawiec
- Józef  Gurgul,
- Jan Stokłosa,
- Władysław Chrustek,
- Franciszek Kroczek,
- Zofia Turska (działaczka Tarczy”-„Uprawy)
- Maria Rzepka (kurierka KO AK Limanowa).
  W czasie akcji zginęli Antoni Mruk ps. Guzik i Franciszek Miśkowiec ps. Wacek. W maju 1945r. siedzibie UB Limanowa został pobity kijami na śmierć dowódca LSB Wojciech Dębski ps. Bicz. W maju Tadeusz Lecyna ps. Czapka podczas obławie UB we wsi Kicznia wśród rannych rozpoznaje Genowefę Kroczek ps. Lotte, która w czasie wojny prowadząc sieć szpitalików dla partyzantów, ocaliła jego życie. Na żądanie Lecyna nie ujawniając kryjówki jednego z partyzantów została przez niego zabita strzałem w głowę. Na Tadeusz Lecyna ps. Czapka został wydany wyrok śmierci, który próbowano wykonać dwukrotnie.
  19 czerwca 1945r. na rynku w Limanowej Marian Mordarski ps. Orzeł oraz Jana Millana ps. Pantera wykonali wyrok śmierci na Tadeuszu Lecynie. Oddział Samoobrony AK ujawnił się w 12 lipcu 1945r. w Łącku, a złożenie broni nastąpiło w Nowym Sączu zakończone defiladą oddziału na czele z „Łazikiem” za którym maszerował Marian Mordarski z proporcem, w battledressie i czwórkami reszta oddziału.

Milicja Obywatelska w Czarnolesiu (obecnie Czarny Bór) na Dolnym Śląsku

  Następnie większość żołnierzy wyjechała na Dolny Śląsk do Kamiennej Góry za wyjątkiem dowódcy, gdzie podjęli służbę w Milicji Obywatelskiej w miejscowości Czarnolesie. Żołnierze oddziału nadal stanowili zakonspirowaną strukturę podziemia. Komendantem posterunku był plut. Mieczysław Ajdukiewicz ps. Ogień, natomiast  por. Jan Tokarczyk ps. Baca był w cieniu i nie wstąpił w szeregi milicji. Pracował jako księgowy w upaństwowionym majątku ziemskim, a następnie jako urzędnik w kamieniołomie, jednocześnie kierował działaniami swoich podkomendnych do czerwca 1946r. Pracami organizacyjnymi zajmowali się także niezatrudnieni w MO – m.in. Eugeniusz Piksa ps. Harnaś, sekretarz gminy w Czarnym Borze oraz Zbigniew Karwat ps. Jur,  kierowniki zakładu włókienniczego Chełmsku Śląskim.
  Po kilku miesiącach  zaczęło się nimi interesować dolnośląska bezpieka. Cześć żołnierzy AK wróciła na Sądecczyznę, gdzie ponownie podjęła walkę zbrojną. Byli to m.in. Marian Mordarski, który stanął na czele jednej z kompanii zgrupowania Józefa Kurasia ps. Ogień. jego kolega z oddziału Zdzisław Potapski ps. Piorun, Zygmunt Wawrzuta ps. Śmiały, dowódca oddziału Zemsta oraz podziemia znaleźli się też Jan Millan ps. Pantera, Stanisław Filipiak ps. Żmijka najpierw w oddziale WiN Franciszka Jaskulskiego ps. Zagończyk oraz Zgrupowaniu Ognia.
  W styczniu 1946r. ucieczkę na Zachód podjęli zatrudnieni w inspekcji samochodowej w Lubawce Jerzy Stanek ps. Jurek i Sławomir Gryzina-Lasek ps. Jacek wstępując do 2 Korpusu Polskiego. Idący ich śladem zginęli w kwietniu 1946r. Stefan Kordeczka ps. Bryła oraz jego kolega. Jan Kordeczka i Tokarczyk uciekli na Pomorze, gdzie ujawnili się w czasie amnestii w 1947r. Zygmunt Kołodziejski ps. Lech aresztowany jesienią 1946r. został zastrzelony 12 marca 1947r. podczas ucieczki z UB w Kamiennej Górze. Zbigniewowi Karwat nie zdołano udowodnić powiązań z podziemiem i zwolniono. Na przełomie 1949 - 50r. UB aresztowało Jana Koblę ps. Sikora, Zbigniewa Frankowicza ps. Błyskawica, Jerzego Relingera ps San, Mieczysława Kubackiego ps. Pogan i Eugeniusza Piksę ps. Harnaś żołnierzy 1 pułku Strzelców Podhalańskich AK oraz kilku mieszkańców. Zatrzymano wezwanego w charakterze świadka Jana Tokarczyka. Wszystkim zarzuty działalności na rzecz AK oraz udziału w trzech akcjach likwidacyjnych.
  8 stycznia 1951r. po brutalnym śledztwie wszystkich skazano wyrokiem Wojskowego Sądu Rejonowego we Wrocławiu na lata komunistycznego więzienia w PRL.

Oddział Stanisława Piszczka ps. Okrzeja

   Jesienią 1945r. Stanisław Piszczek ps. Okrzeja utworzył 40 osobowy Oddział Wypadowy Armii Krajowej Grom posługujący się nazwą Żandarmeria AK. W oddziale walczyli m.in:
- Bolesław Adamczyk, - Czesław Hudziak, - Leszek Miechurski, - Edward Pawlik, - Jan Przybyś,
- Stanisław Studencki - Jan Zając.
   W późniejszym czasie znaleźli się w nim żołnierze oddziału AK Jana Zubka ps.Tatar jak:
- Andrzej Szczypta ps. Zenit, - Jan Widełko ps. Czarny, - Bronisław Bublik ps. Erwin.
 a, także inni jak:
- Zygmunt Wawrzuta ps. Śmiały - Marian Mordarski ps. Orzeł, Ojciec, Śmiga.
  Bazą oddziału była willa Szarotka w Kadczy, należąca do współpracującego z oddziałem Wojciecha Golonki, którego syn Antoni Golonka ps. Leśnik był w oddziale. Zimą 1945r. Żandarmeria AK przystąpiła do zaplanowanych akcji w tym. m.in:
- 12 listopada – rozbroili posterunek Służby Ochrony Kolei w Kamionce Wielkiej
- 28/29 listopada rozbroili posterunek Milicji Obywatelskiej w Nawojowej
- 7 grudnia rozbroili posterunek Milicji Obywatelskiej w Korzennej
- 1/2 stycznia 1946r. wysadzili pomnik żołnierzy sowieckich w Nowym Sączu
Kolaborująca władza bardzo szybko odbudowała hańbiący pomnik, który zachował się do 11 lipca 2015r. gdy po wielu wcześniejszych próbach usunięcia, nowosądecka władza postanowiła to uczynić.
- 4 stycznia w okolicach Kamionki Wielkiej ostrzelany został z broni maszynowej sowiecki konwój kolejowy zawierający zrabowane w Niemczech i w Polsce łupy wojenne
- 5 stycznia zdobyto posterunek Milicji Obywatelskiej w Kamionce Wielkiej
- 16 stycznia, rozbrojono posterunek Milicji Obywatelskiej w Podegrodziu, a z kasy Urzędu Gminy
- 9 lutego wykonano wyrok na Marii Barściak w Starym Sączu, której zarzucano współpracę z Niemcami i  NKWD oraz działaczu Polskiej Partii Robotniczej Stanisławie Hamidze w Krasnem Potockiem
- 13 lutego rozbrojono placówkę Służby Ochrony Kolei w Nowym Sączu, zdobyto 60 karabinów, 12 "pepesz" oraz 4 skrzynie z amunicją. 
- 19 marca w miejscowości Kadcza wykonano na nim wyrok śmierci na Władysławie Ogorzałek, sekretarzu PPR w UB Nowy Sącz
- na przełomie marca i kwietnia UB odkryło siedzibę w Kadczy i aresztowano 8 żołnierzy:
- Eugeniusz Czoch ps. Lipa, - Czesław Hudziak ps. Czech, - Leszek Michurski ps. Lech,
- Jan Nosal ps. Gwizdek, - Edward Pawlik ps. Sokół, - Jan Przybyś ps. Ptak,
- Stanisław Stojek ps. John, - Edward Szaroma
    Stanisław Piszczek ps. Okrzeja podzielił oddział na trzy mniejsze pododdziały, celem zwiękzenia jego operatywności dowodzone przez:
- Bronisława Bublika ps. Żar, Erwin, - Antoniego Szczyptę ps. Sosna, Zenit
- Mariana Mordarskiego ps. Ojciec.
Stanisław Piszczek został pod ochroną 5 ludzi jako dowódca oddziału Grom. Nadal podejmowano akcje, jak rozbicie posterunku Milicji Obywatelskiej w Tyliczu, pobicie tamtejszego sekretarza Polskiej Partii Robotniczej oraz skonfiskowano fundusze gminny. Stanisław Piszczek ustąpił ze stanowiska dowódcy i przerwał działalność zbrojną. 23 sierpnia z Bolesławem Adamczykiem ps. Bażant wyjechał do Poznania.

Zgrupowanie Partyzanckie Błyskawica mjr. Józefa Kurasia ps. Ogień
  11 kwietnia 1945r. mjr. Józef Kuraś ps. Ogień powrócił do konspiracji, tym razem antykomunistycznej, tworząc największe Zgrupowanie Partyzanckie na Podhalu Błyskawica ze swoich dawnych podkomendnych.
  W dniu z 17 na 18 kwietnia 1945r. miała miejsce pierwsza akcja zbrojna, której celem było rozbicie siedziby i aresztu UB w Nowym Targu. Akcje przeciwko żołnierzom Ognia prowadziło przede wszystkim sowieckie NKWD. W związku ze wzrostem natężenia działań sowieckich Ogień podzielił zgrupowanie na grupy, ukrywające się w górach i na melinach, natomiast sam ukrywał się m.in. na terenie Waksmundu i Ostrowska. W kolejnych miesiącach podporządkowały się Ogniowi pozostałe działające na Podhalu oddziały antykomunistyczne tworząc kompanie:
- 7 kompania krypt. Zemsta Bronisława Bublika ps. Żar, Erwin w sierpniu 1946r.
- 8 kompania krypt. Grot Mariana Mordarskiego ps. Ojciec, Śmiga we wrześniu
- 9 kompania Andrzeja Szczypty w styczniu 1947r.
   Po śmierci mjr. Kurasia ps. Ogień 22 lutego 1947r. Marian Mordarski postanowił się ujawnić i złożył broń 4 kwietnia 1947r. Po opuszczeniu rodzinnych stron, udał się na  Dolny Śląsk do Wrocławia, gdzie zachował swoją tajemnicę na dziesiątki lat w obawie przez zemstą komunistów.

Akademia Medyczna we Wrocławiu

  W 1950r. Kierownik Zakładu Mikrobiologii Akademii Medycznej we Wrocławiu prof. Ludwik Hirszfeld dostrzega jego potencjał i proponuje mu posadę asystenta. Prof. dr. hab. Mariana Mordarskiego, światowy autorytetu w dziedzinie mikrobiologii, kierownik Zakładu Mikrobiologii, dyrektor Instytutu Immunologii i Terapii Doświadczalnej PAN Instytutem Hirszfelda wykładał w Europie, Ameryce i Azji.
  Jest  autorem i współautorem specjalistycznych opracowań o zasięgu światowym, ale największą pasją były wędrówki górskie szlakiem walk niepodległościowych.
  Zmarł 10 lutego 2003r. we Wrocławiu, gdzie został pochowany na cmentarzu św. Wawrzyńca.

Żołnierze placówki AK Nawojowa kryptonim Narcyz
  Żołnierze placówki AK Narcyz zapoczątkowali wiele oddziałów antykomunistycznych m.in. cywilnej w założeniu organizacji Polską Podziemną Armię Niepodległościowców Stanisława Pióro ps. Emir, których członków szykanami komuniści zmusili do ukrycia się w lesie, gdzie podjęli w ramach samoobrony walkę. Wśród nich potem znalazł się kapelan ks. Władysław Gurgacz, za co poniósł śmierć.
Za walkę z komunistami śmierci ponieśli:
- Stefan Balicki  ps. Bylina
- Michał Cabak  ps. Kuna
- Adolf Cecur  ps. Jeleń
- Adam Klimczak ps. Harnik
- Józef Lichoń – Głębokie
- Marian Rembiasz  ps. Bór
- Stanisław Szajna  ps. Orzeł
- Franciszek Mizgała ps. Promień
- Kazimierz Mółka ps. Szaman
- Franciszek Rembiasz ps. Łąka
- Mieczysław Remiasz ps. Orlik    
- Julian Twardowski  ps. Rogacz



Źródło:
http://www.nawojowa.pl/
http://www.tmzl.labowa.edu.pl/
http://www.gazetapolska.pl/

https://pl.wikipedia.org/wiki/ 
http://limanowa.in/ 
http://img.iap.pl/ 
 http://www.ludzieognia.rabka-net.pl/
https://www.facebook.com/ 
http://www.polska1918-89.pl/