Siedziba obwodu Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej znajduje się w pomieszczeniu piwnicznym obecnej Szkoły Cogito (byłe Gimnazjum nr 3 im. Armii Krajowej) przy ul. ul. Piłsudskiego, Historia powstania zgorzeleckiego obwodu Armii Krajowej
Zapluty karzeł reakcji, żołnierz Armii Krajowej, bandyci, faszyści tak nazwany przez powojenne komunistyczne państwo Polskie, zarządzane w imieniu Kremla przez sowieckich agentów na dziesięciolecia został pozbawiony możliwości uzyskania statusu kombatanta.
Utworzony w 1949r. Związek Bojowników o Wolność i Demokrację (ZBoWiD) dopiero w latach 1970-80 dopuścił możliwość przyjmowania, po dokładnym prześwietleniu, w szeregi kombatanckie niektórych żołnierzy Armii Krajowej i to pod nazwą - kamuflażem Ruchu Oporu.
Z tego powodu wielu żołnierzy Armii Krajowej do 1989r. nie uzyskało uprawnień kombatanckich lub też nie chciało wstępować do ZBoWiD-u, organizacji zrzeszającej komunistycznych katów.
W roku 1989r. po dokonanej transformacji ustrojowej przy ZBoWiD-zie powołano środowisko żołnierzy Armii Krajowej, a w Krakowie zawiązano Związek Żołnierzy Armii Krajowej. W dniach 14 i 15 marca 1990r. odbył się w Warszawie I Zjazd stowarzyszenia warszawskiego i Związku Krakowskiego Żołnierzy Armii Krajowej w wyniku czego, następuje ich połączenie i przyjęcie wspólnej nazwy: Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej z równoczesnym przystąpieniem kół zagranicznych z Wielkiej Brytanii, Kanady, Stanów Zjednoczonych i Litwy. Na Zjeździe przyjęto deklarację ideową, rozpoczynającą się od słów:
- Podstawowym celem związku jest obrona naruszonej i poniewieranej przez tyle lat godności, dobrego imienia i pamięci Armii Krajowej oraz jej żołnierzy żywych, poległych, zamordowanych i zamęczonych tak przez oprawców niemieckich, rosyjskich jak i rodzimych.
ŚZŻAK został wpisany do rejestru stowarzyszeń w dz. A poz. Rst 463 Sądu Wojewódzkiego w Warszawie Wydział VII, z rejestracją statutu. Inicjatywa organizowania Obwodu Zgorzeleckiego Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej przebiegała niezależnie w 2-ch grupach:
- Pierwszą grupę tworzyli: Zygmunt Przybysz i Antoni Tarasow, którzy werbunkiem objęli Zgorzelec i okolice
- Drugą grupę tworzyli: Tadeusz Feliszek i Stanisław Czuruk, prowadząc werbunek na terenie Kopalni Węgla Brunatnego Turów i okolic Bogatyni.
W dniu 2 lutego 1990r. odbyło się spotkanie założycielskie powyższych grup w Górniczym Domu Kultury Kubuś w Zgorzelcu. Uczestniczyło w nim 23 członków zwyczajnych rekrutacyjnych, z tym że tylko 8 osób było zweryfikowanych przez Komisję Weryfikacyjną Okręgu Dolnośląskiego ŚZŻAK we Wrocławiu. Dokonano wyboru władz Obwodu powierzając stanowisko Prezesa Zarządu Obwodu Zygmuntowi Przybyszowi, ponadto do Zarządu powołano:- kol. Stanisława Czuruka – v-ce prezes
- kol. Bronisławę Mikucką – sekretarz, skarbnik
- kol. Włodzimierza Kaliniaka – członek
- kol. Henryka Mękwińskiego – członek
Do komisji Rewizyjnej powołano:
- kol. Antoniego Tarasowa – przewodniczący
- kol. Mariana Zubrzyckiego – członek
- kol. Michała Urygę – członek
Z uwagi na brak lokalu, do chwili uzyskania właściwego pomieszczenia, postanowiono pełnić dyżury Zarządu 2-razy w tygodniu w godz. 13:30 – 15:30 we wtorki i piątki każdego tygodnia w mieszkaniach prywatnych: początkowo u kol. Zygmunta Przybysza przy ul. Warszawskiej, a następnie u kol. Stanisława Czuruka przy ul. Kilińskiego. Członkami założycielami Obwodu zgorzeleckiego Armii Krajowej byli:
1. Chodkiewicz Stanisław
2. Czarnecki Lech
3. Czuruk Stanisław
4. Feliszek Tadeusz
5. Florczak Stanisław
6. Jabłoński Jan
7. Jednoróg Mieczysław
8. Kadłubicki Ferdynand
9. Kaliniak Włodzimierz
10. Konowrocki Witold
11. Łazorczyk Jan
12. Mikucka Bronisława
13. Olszański Tadeusz
14. Pazdur Tomasz
15. Mękwiński Henryk
16. Gondek Bogusław
17. Piotrowska Irena
18. Przybysz Zygmunt
19. Stępień Jan
20. Tarasow Antoni
21. Uryga Michał
22. Uszyłło Witold
23. Zubrzycki Marian
Organizacyjnie obwód zgorzelecki podporządkowany był Zarządowi Okręgu Dolnośląskiego Światowemu Związkowi Żołnierzy Armii Krajowej we Wrocławiu, której jednostką nadrzędną był Zarząd Główny Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej w Warszawie.
W pierwszym okresie działalności obwodu praca Zarządu polegała na rekrutacji członków, wstępnej weryfikacji zbieranych materiałów i przekazywania pełnej dokumentacji do Zarządu Okręgu we Wrocławiu, gdzie działała Komisja Weryfikacyjna Okręgu Dolnośląskiego ŚZŻAK. Dopiero decyzja tej Komisji stanowiła podstawę przyjęcia członka. Była to wprost syzyfowa praca, z uwagi na ogrom składanych deklaracji jak i różnorodność dokumentacji, a także warunków w jakich przyszło pracować Komisji Weryfikacyjnej we Wrocławiu.
Komisja pracowała pod kierownictwem i wnikliwym okiem p. Ireny Trafikowskiej, ale nie uniknęła pomyłek, nie tyle z zakresu działalności w Armii Krajowej w czasie wojny, jak zachowań w czasie PRL-u. Zwrócił na to uwagę w naszym obwodzie Antoni Kowalski na zebraniu ogólnym w dniu 31 maja 1990r.
14 września 1990r. odwołano ze składu: Bronisławę Mikucką, Włodzimierza Kaliniaka i Henryka Mękwińskiego, powołując na: sekretarza kol. Ryszarda Lazarowicza, skarbnika kol. Danutę Kabałę oraz członków: Jana Jabłońskiego i Fryderyka Lorenca. Na zebraniu tym powołano także Komisję Socjalną w następującym składzie: Janusz Wołk, Bogusław Gondek, Stanisław Swiłło, Tadeusz Olszański i Stanisław Chodkiewicz. Skład tej komisji ulegał zmianom.
W pierwszym roku działalności ŚZŻAK w Zgorzelcu podczas zorganizowanych obchodów Święta Niepodległości 11 Listopada 1990r., podczas której poświęcono Pomnik z tablicą pamiątkową z napisem „Poległym, Pomordowanym, i Zmarłym Żołnierzom Armii Krajowej” władze miasta Zgorzelca nie wzięły udziału. W piątek 22 marca 2019r. w Obwodzie Zgorzelec odbyło się zebranie sprawozdawczo wyborcze ŚZŻ AK. Dotychczasowy Zarząd Obwodu z panem Romanem Latosińskim w roli Prezesa złożył roczne sprawozdanie z działalności, które zostało przyjęte.
Źródło:
Zygmunt Przybysz. Monografia obwodu zgorzeleckiego Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej. Zgorzelec 2003
artykuł powiązany:
1 listopada - Nie zapominajmy o Żołnierzach AK - WiN członkach obwodu zgorzeleckiego
por. Ryszard Lazarowicz syn z-cy Prezesa IV ZG WiN "Klamry" zmarł w Zgorzelcu
