Armia Krajowa Zgorzelec (AK - NSZ - ROAK - AKO - NZW - WiN) - Wirtualne Muzeum Historii Wy(za)klętej

Za dywizję wołyńską .. szubienica w Lublinie, ojczyste Majdanki. Za ... bój pod Nowogródkiem długi urlop w więzieniu. Za bój o .. Rossę, Ostrą Bramę, Wilno – sucha gałąź lub zsyłka .. Za dnie i noce śmierci, za lata udręki .. raz w oczy a drugi w szczęki. Za wsie spalone, bitwy, gdzie chłopska szła czeladź – list gończy .. dopaść i rozstrzelać!... Za wyroki na katów, za celny strzał .. Jeden wyrok, do tiurmy ..Za Warszawę, .. powstańcze zachcianki - specjalny oddział śledczy ...

niedziela, 24 sierpnia 2014

Kadry Lwowskich Oddziałów Leśnych Warta AK w jeleniogórskim wrzesień 1945

6 sierpnia 1945r. została rozwiązana Delegatura Sił Zbrojnych na Kraj. Jej miejsce zajęła nowa organizacja konspiracyjna pod nazwą Ruch Oporu bez Walki i Dywersji "Wolność i Niezawisłość" w skrócie WiN. Organizacja w założeniach miała pełnić tylko funkcję polityczną. Pierwszy podokręg Lwowskiego WiN na terenie ziem odzyskanych stworzyli oficerowie byłego Zgrupowania Lwowskich Oddziałów Leśnych Warta AK na siedzibę wybierając jelenią Górę.
Główną rolę w walce z sowieckim okupantem i ich komunistyczną agenturą na Dolnym Śląsku podczas Powstania Antykomunistycznego odegrali żołnierze przybyli z Kresów II RP tj. lwowskiego, stanisławowskiego, tarnopolskiego, wileńskiego i nowogródzkiego.
Żołnierze z Kresów południowo - wschodnich II RP, którym udało się przeżyć sowiecki terror i zdradę "sojuszników naszych sojuszników", uniknąć więzienia oraz zesłania w głąb Związku Sowieckiego po ewakuacji za San stworzyli Zgrupowanie Lwowskich Oddziałów Leśnych AK Warta, liczące ok 1600 żołnierzy składało się z 4 batalionów czekających na odbicie Lwowa z rąk Ukraińców. Stacjonowało między Sanokiem, a Lubaczowem w polskich wsiach na obszarze czworoboku między Leżajskiem, Rzeszowem, Brzozowem, a Sanem.

Zgrupowanie trwało do 1 lipca 1945r., kiedy to podjęto decyzję o jego rozwiązaniu, a jego dowódcy wraz z żołnierzami ewakuowali się po raz kolejny, tym razem na zachodnie tereny Dolnego Śląska min.: na obszar regionu jeleniogórskiego, gdzie nie było jeszcze żadnej organizacji reprezentującej Polski Rząd na emigracji. Tutaj zamieszkali i pozostali na zawsze od Żagania przez Zgorzelec, Lubań Śląski po Jelenią Górę po Legnicę i Głogów.

Pierwszym Komendantem Okręgu Jelenia Góra Zachód WiN został płk. Franciszek Rekucki, a jego zastępcą ppłk Bolesław Tomaszewski ps. Warta. Punkt kontaktowy w Jeleniej Górze został wyznaczono koło Teatru i Ratusza w budynku POR.
Płk. Rekucki wycofał się z działalności konspiracyjnej w październiku 1945r. Kolejnym Prezesem Okręgu WiN został ppłk Bolesław Tomaszewski, który 23 sierpnia 1945r. przybył do Karpacza k. Jeleniej Góry. Z ppłk Bolesławem Tomaszewskim przybyła większość oficerów Zgrupowania Warty w tym:
- por/kpt. Ludwika Kurtycza ps. Mazurkiewicz
- kpt. Witold Szredzki ps. Sulima,
- mjr Włodzimierz Białoszewicz ps. Dan.

We wrześniu w regionie jeleniogórskim zaczęto organizować Okręg Jelenia Góra Zachód WiN z siedzibą w Jeleniej Górze działający w składzie Obszaru Południowego Zrzeszenia WiN. Oficerami Sztabu Okręgu Zachodniego Jelenia Góra WiN zostali oficerowie Zgrupowania Leśnych Oddziałów Lwowskiego Warta:
- mjr. Alfons Jabłoński ps. Radca, zastępca ppłk. Bolesława Tomaszewskiego, w styczniu 1946r. został kierownikiem Wydziału Organizacyjnego, rozbudowywał jej struktury, prowadził inspekcje i kontrole w jednostkach terenowych, nadzorował komórkę łączności. Do Jeleniej Góry przybył w grudniu 1945r, gdzie zamieszkał przy ówczesnej ul. Stalina 96 pod nazwiskiem Stanisław Pawluk.
Został zatrudniony w miejscowej Ubezpieczalni Społecznej. Posiadał poprzez Emilię Lewandowską, Marię Zajączkowską oraz J. Brodzisza kontakt z ppłk.Anatolem Sawickim Komendantem 1 Brygady Kadrowej 5 Dywizji Lwowskiej Eksterytorialnego Okręgu Lwów WiN. Po aresztowaniu ppłk. Bolesława Tomaszewskiego był p.o. Komendanta Okręgu Jelenia Góra Zachód WiN, został aresztowany w Jeleniej Górze 9 czerwca 1946r. pod przybranym nazwiskiem, nie zdekonspirowany zm. 9 października 1946r. w więziennym szpitalu we Wrocławiu.
- mjr Włodzimierz Białoszewicz, do stycznia 1946r. kierownik wydziału organizacyjnego i informacyjnego w Jeleniej Górze. Od kwietnia 1940r do maja 1941r był komendantem Okręgu Lwów Zachód ZWZ. 11 września 1942r został awansowany na rotmistrza. Od stycznia 1942r. do 31 lipca 1944r. Komendant Dzielnicy Zachodniej Inspektoratu Lwów - Miasto AK. Od kwietnia 1944r. organizował oddziały 14 pułku ułanów Jazłowieckich AK. W okresie od 8 września 1944r. do 1 lipca 1945r. był dowódca batalionu D Zgrupowania Lwowskich Oddziałów Leśnych Warta AK. Po rozwiązaniu Zgrupowania zamieszkał na Dolnym Śląsku w Cieplicach k. Jeleniej Góry przy ul. Grunwaldzkiej. WKarpaczu prowadził odprawy dla kierowników rejonowych WiN, odbierał raporty informacyjne i korespondencję z rejonów. Zorganizował sieć kolportażową pisma Wolność Okręgu. Utrzymywał łączność z Zarządem Obszaru Południe WiN w Krakowie. 12 czerwca 1946r. został aresztowany wraz z żoną w Cieplicach pod nazwiskiem Woźniak. Po zwolnieniu 12 kwietnia 1954r. z więzienia zamieszkał w Jeleniej Górze, a następnie we Wrocławiu, gdzie zmarł 21 sierpnia 1999r. we Wrocławiu.

- ppor. Władysław Śledziński - kierownik wydziału propagandy, redaktor pisma Okręgu WiN "Wolność", we wrzeniu 1945r. zamieszkał w Jeleniej Górze przy ul Mickiewicza 3. Podczas próby aresztowania wracając do domu 6 czerwca 1946r. uciekł ostrzeżony wraz z żoną. Przez kilka dni ukrywał się w Zakopanem u J. Brodzisza, gdzie zmienił nazwisko, którym posługuje się do dzisiaj.
   W składzie Okręgu Zachód Jelenia Góra WiN zorganizowano trzy Rejony:
- I południowy z siedzibą Jeleniej Górze pod kierownictwem mjr Witolda Szredzkiego (zm. 1968r. Rzeszów), potem kpt. Ludwika Kurtycza obejmujący swym działaniem Kamienną Górę, Jelenia Górę, Lwówek Śląski, Lubań Śląski, Zgorzelec
- II środkowy z siedzibą w Legnicy pod kierownictwem mjr Edwarda Baszniaka obejmujący swym działaniem Lubin, Legnicę, Jawor, Bolesławiec, Złotoryję
- III północny z siedzibą w Żarach pod kierownictwem kpt. Jana Lewickiego, potem mjr Witolda Szredzkiego obejmujący swym działaniem Żagań, Żary, Kożuchów, Szprotawę i Głogów
     W Okręgu prowadzono działalność zarówno o charakterze propagandowo-uświadamiającym oraz informacyjno-wywiadowczą. Działalność zbrojna miała zakres minimalny, wydawano dwutygodnik „Wolność", powielany w nakładzie 600-800 egz.
   W czerwcu 1946r. na skutek działalności komunistycznego agenta UB w otoczeniu mjr. Szredzkiego UB aresztowało 62 osoby w Okręgu całkowicie rozbijając na tym terenie struktury WiN-u. Wielu z tych, którzy uniknęli aresztowania w czerwcu 1946r., zostało ujętych trzy lata później. Aresztowanych przewieziono do Wojewódzkiego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego we Wrocławiu, gdzie na przesłuchania przyjechał Józef Różański (Josek Goldberg, członek KPP, NKWD).
8 czerwca 1946r. ppłk. Bolesław Tomaszewski został aresztowany Karpaczu przez NKWD. W dniach 2-3 stycznia 1947r. podczas procesu przed Wojskowym Sądem Rejonowym we Wrocławiu ppłk Bolesław Tomaszewski i mjr Witold Szredzki zostali skazani na karę śmierci, zamienioną następnie na 15 lat więzienia, pozostali na 8 do 12 lat. Ppłk. Bolesław Tomaszewski został zwolniony z więzienia 7 maja 1956r, zmarł 1 sierpnia 1985r i został pochowany w Karpaczu.

We wrześniu 1946r. na Dolny Śląsk został przeniesiony z Rzeszowszczyzny mjr. Adam Lazarowicz ps. Klamra, który próbował odtworzyć jednak już bez efektów pozrywane kontakty w Okręgu Zachód Jelenia Góra WiN, którego jeden z synów spoczywa na cmentarzu w Zgorzelcu.
Od początku listopada 1945r. na Dolny Śląsk przybywali oficerowie zlikwidowanego Okręgu Lwów AK - NIE wśród, których był byli m.in. mjr Anatol Sawicki p.o. Komendanta Okręgu Lwów, kpt. Marian Jędrzejewski komendant miasta. Rozpoczęli oni organizowanie Eksterytorialnego Okręgu Lwowskiego WiN. Komendę Okręgu objął mjr Anatol Sawicki ps. Młot organizując 7 - 8 osobowy sztab, struktura organizacyjna zachowała tożsamość kresową, tym samym podlegały mu „Miasto" lub „Garnizon" i dwa Inspektoraty „Bóbrka" i „Gródek Jagielloński".

W nowej organizacji skupiano ludzi w takich samych jednostkach, w jakich byli poprzednio w AK - NIE. Była to forma zabezpieczenia przed przeniknięciem w szeregi agentów UB komunistycznej PPR/PZPR oraz wzmacniało zaufanie ludzi,znających się z wcześniejszej konspiracji.
W „Mieście" komendę objął kpt. Marian Jędrzejewski, następnie utworzono trzy lub cztery dzielnice:
- Północ „Gdynia" z Komendantem kpt. Franciszkiem Garwolem ps. Karasiem, Tarnopolskim i z pięcioma Rejonami;
- Wschód „Kluczbork" z Komendantem „Dwójką" (prawdopodobnie z AK pchor. Stanisław Kruszelnicki?) i z czterema Rejonami, w tym dwa „wiejskie";
- Południe „Zakopane" z Komendantem por. Zygfrydem Szynalskim ps. Trykiem, Kulasem.
- Zachód - nie jest wyjaśniona sprawa dzielnicy.

Stan liczebny „Miasta" wynosił ok. 1000 ludzi, a cały Eksterytorialny Lwowski Okręg WiN ok. 3 tys. W styczniu i lutym 1946r. zebrano wnioski awansowe i odznaczeniowe. 20 marca 1946r. podpisał je ostatni komendant Obszaru Południowo-Wschodniego NIE płk Jan Władyka, a przyznane zostały z dniem 15 grudnia 1945r.
Eksterytorialnego Okręgu Lwowskiego WiN miał charakter bardziej wojskowy niż Okręg Jeleniogórski, do jego zadań należało m. in. gromadzenie broni.
Aresztowania członków Eksterytorialnego Okręgu Lwowskiego WiN rozpoczęły się w październiku 1947r. i trwały do kwietnia 1948r. obejmując także oficerów Komendy Obszaru. W procesach od listopada 1948r. do lutego l950r. we Wrocławiu i w Warszawie wydano kilka wyroków śmierci, zamienionych na wieloletnie więzienie. Marian Jędrzejewski otrzymał dożywocie, w czasie śledztwa zginął ppłk Anatol Sawicki.