III Zgrupowanie AK Konrad

   III Zgrupowanie Konrad powstało w Warszawie okupowanej przez Niemców wiosną 1943r. w Rejonie I Obwodu Śródmieście AK. Dowódcą zgrupowania do kwietnia 1943r. był por. Julian Kozłowski ps. Wiesław Zagrodzki, który zginął przypadkowo podczas produkcji granatów. Następnie dowództwo objął jego zastępca por. Juliusz Szawdyn ps. Konrad.

  1 lutego 1944 r. zgrupowanie liczyło 352 zaprzysiężonych żołnierzy AK, a pod koniec czerwca 1944r. dołączono dodatkowo 3 kompanię z Grupy Wojska Polskiego krypt. Edward liczącą 134 żołnierzy.

  W momencie wybuchu Powstania Warszawskiego Zgrupowanie miało za zadanie opanować przyczółki zapewniające nawiązanie kontaktu z leżącą po drugiej stronie Wisły Pragą po zdobyciu:

- mostu Poniatowskiego,
- kwater niemieckich przy ul. Smolnej 9, 11, 13,

  oraz współdziałać w opanowaniu Muzeum Narodowego.

  31 lipca

struktura III Zgrupowania była następująco:
Dowódca por. rez Juliusz Szawdyn ps. Konrad
Zastępca por. rez. Zygmunt Kazimierz Hann ps. Grzybowski
Oficer organizacyjny, kwatermistrz, adiutant kpr. pchor. Marian Józef Blachowski ps. Gont
Oficer łączności kpr. pchor. Lech Jan Kowalski ps. Roch (15-osobowa grupa łączników)
Oficer informacyjny – NN
Oficer wyszkolenia – ppor. Czesław Rawski ps. Łysy
Oficer żywnościowy – st. sierż. Karol Skórzyński ps. Wojnar
Lekarz – por. rez. lek. Władysław Uszycki ps. Przemysław
Oficer broni, a od 1 sierpnia dowódca pluton szturmowego Rafałki - kpr. pchor. Jan Potulicki ps. Rafał
Służba sanitarna por. rez. lek. Władysław Uszycki ps. Przemysław (6 patroli sanitarnych)
Służba duszpasterska o. Jan Michał Czartoryski ps. Ojciec Michał
Żandarmeria – por. Jan Stępień ps. Ostróżko (oddział Wojskowej Służby Ochrony Powstania z Obwodu VII Powiat) 

l Kompania – dowódca por. rez. Henryk Jaworski ps. Wrzos
pluton 111 plut. pchor. Zbigniew Czeczot-Gawrak ps. Nowina
pluton 112 ppor. rez. Jarosław Prószyński ps. Jur Jaworowski
pluton 113 ppor. rez. Konstanty Węgrzecki ps. Lubicz II

2 Kompania – por. rez. lot. Stanisław Krowacki ps. Leonowicz
szef – plut. Zygmunt Miszczak ps. Długi
pluton 114 plut. pchor. Feliks Kasiński ps. Kosa
pluton 115 ogniom. pchor. Wiktor Śliwiński ps. Janecki
pluton 116 (1106) por. rez. Bohdan Nowicki ps. Hucuł
pluton szturmowy Rafałki – dowódca kpr. pchor. Jan Potulicki ps. Rafał

oddział Wojskowej Służby Ochrony Powstania z Obwodu VII Powiat - por. Jan Gaździcki ps. Kazik

3 Kompania – dowódca ppor. rez. Tadeusz Szaniawski ps. Feliks Feliński
zastępca – ppor. Wiesław Olszeński ps. Łomot
szef – st. sierż. Stanisław Mrozowski ps. Dąb
pluton 1138  plut. pchor. Jan Ludwik Wiśniewski ps. Janiak
pluton 1139 plut. pchor. Zygmunt Duszyński ps. Franek
pluton 1140 plut. pchor. Zdzisław Gatkowski ps. Prus

 

  1 sierpnia

żołnierze Zgrupowania zorganizowali szpital polowy zlokalizowany przy ul. Smulikowskiego w ambulatorium Ubezpieczalni, komendantem szpitala został dr Bolesław Bartenbach ps. Teofil. Szpital był dobrze wyposażony, a obsadę chirurgiczną zapewniał dr Józef Kubiak ps. Ojciec Andrzej ze swoimi asystentami. W szpitalu było od 40 do 60 łóżek. W dniu wybuchu powstania 1 sierpnia Zgrupowanie liczyło ok. 330 żołnierzy, którzy przystępując do realizacji wyznaczonych celów zaatakowali siłami:
- oddziału szturmowego pod dowództwem plut. pchor. Zbigniew Czeczot - Gawraka ps. Nowina z 1 kompanii przyczółek mostu średnicowego z gmachu Ubezpieczalni Społecznej ówczesnej siedziby zgrupowania, a obecnie siedziba ZNP przy ul. Smulikowskiego. Podczas ataku zginęło dwóch żołnierzy, a dwóch zostało ciężko rannych z 8 żołnierzy oddziału,

- 2 kompanii z domu przy ul. Czerwonego Krzyża uzbrojonej w PIAT-y, 1 rkm, kilka kb, 7 pistoletów i 45 granatów gniazda karabinów maszynowych przyczółku mostu średnicowego,
- 3 kompanii, której plutony 1138 i 1139 atakowały z kamienicy przy al. 3 maja 2, pluton 1140 z budynku Zarządu Rzeźni Miejskiej przy ul. Solec 24 przyczółek mostu Poniatowskiego. Plutony 1138 i 1139 w wyniku ostrzału nie zdołały ruszyć do natarcia, nie powiodła się także wieczorna próba ataku. Dowódca plutonu 1138 plut. pchor. Wiśniewski ps. Janiak został śmiertelnie ranny. Grupa szturmowa z plutonu 1140 zatrzymała się na zasiekach przed mostem, po wycofaniu się został odcięty od zgrupowania, wchodząc od tej pory w skład Zgrupowania Kryska.

  3 sierpnia

żołnierze plutonów 1138 i 1139 nie mogąc wydostać się z budynku wraz z ludnością cywilną zostali wypędzeni pod wiadukt, gdzie w trakcie selekcji 20 z nich wskazanych przez córkę dozorczyni domu, agentkę gestapo zostało rozstrzelanych. Zginęli wtedy m.in.:

- ppor. Stanisław Aksentowicz ps. Sawa
- plut. pchor. Zdzisław Gadkowski ps. Prus I
- kpr. pchor. Eugeniusz Dąbrowski ps. Korda
- st. sierż. Stanisław Mrozowski ps. Dąb
- strz. Edward Krowicz ps. Długi
- strz. Jan Terlecki ps. Matros
- strz. Tadeusz Zawadzki ps. Szpindel
- strz. Antoś
- strz. Mirek
- strz. Wukner
- strz. Skalny
- strz. Czarny
- bracia Żbik I i Żbik I oraz
- dwaj powstańcy o nieznanych nazwiskach ani pseudonimach.
  W kolejnych dniach odtworzono 3 kompanię powierzając jej dowództwo por. Tadeuszowi Kisielowi ps. Rawicz. Z nieuzbrojonych żołnierzy plutonu 1106 i części 114 utworzono pluton saperów.
  Kolejno do zgrupowania przyłączył się oddział Wojskowej Służby Ochrony Powstania z Obwodu VII powiat warszawski pod dowództwem por. Jana Gaździckiego ps. Kazik oraz uruchomiono pismo Komunikat Informacyjny III Zgrupowania.

  5 sierpnia

oddziały Zgrupowania na rozkaz dowódcy Rejonu 1 zostały włączone do Grupy Bojowej Krybar, a 3 września do Grupy Powiśle.

  15 sierpnia

w święto Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny powstańcy z ojcem Michałem urządzili ołtarz polowy w bramie domu przy ul. Smulikowskiego 1/3. W połowie sierpnia na Powiślu zbudowano opancerzony samochód nazwany Kubuś. 2 kompania III Zgrupowania przez dwie doby odpierał ataki niemieckie wychodzące z wiaduktu kolejowego na stanowiska wzdłuż ul. Czerwonego Krzyża. Po ciężkich walkach 2 kompania opuściła dolną części Powiśla. Droga odwrotu wiodła przez odkryty teren ogrodów sióstr św. Kazimierza ostrzeliwany przez granatniki i działka niemieckie z wiaduktu mostu Poniatowskiego od strony Muzeum Narodowego. W tych dniach poległo kilku żołnierzy oddziału m.in. Piekarz, Sowiński.

  25 sierpnia

szpital Zgrupowania został przeniesiono do podziemi budynku firmy Alfa - Laval na rogu ulic Tamka i Smulikowskiego naprzeciwko kościoła św. Teresy, gdzie działał do 6 września.

  3 na 4 września

Niemcy rozpoczęli szturm na Powiśle, atakując od strony Wisły i uniwersytetu Warszawskiego. Od północy nacierały zbrodnicze oddziały gen. Oskara Dirlewangera składające się przeważnie z kryminalistów.

  5 na 6 września

Powstańcy podjęli decyzję o ewakuacji nocą swoich oddziałów w kierunku Śródmieścia. W szpitalu pozostali ciężko rannymi powstańcy, część personeli oraz ludność cywilna.

  5 września

wieczorem plut. Niuśka poszedł w patrolu z ruin kościoła Świętej Teresy na Tamce na teren opuszczonej przez powstańców elektrowni nie zajętej jeszcze przez Niemców.

  6 września

po zajęciu części Powiśla Niemcy wymordowali ciężko rannych powstańców w szpitalu polowym III Zgrupowania Konrada. Podczas masowego mordu bestialsko zabili kapelana zgrupowania dominikanin Jana Czartoryskiego ps. Ojciec Michał, architekta, obrońcę Lwowa z 1920 r. w walkach z bolszewikami, odznaczony Krzyżem Walecznych, założyciela "Odrodzenia" organizacji młodzieży akademickiej, która na początku okupacji z kilkoma podobnymi dała początek "Unii" - katolickiej organizacji konspiracyjnej, której członkiem był także krakowski student Karol Wojtyła.

  Po wycofaniu się z Powiśla zgrupowanie walczyło w Śródmieściu w Grupie Róg tworząc od 20 września 2 kompanię strzelców batalionu 36 pp Legi Akademickiej AK.

  W III Zgrupowaniu Konrad walczyło ponad 450 żołnierzy, z czego dwie trzecie zginęło podczas powstania. Utrzymanie Powiśla miało dla powstańców i mieszkańców Warszawy strategiczne znaczenie ze względu na znajdującą się tam elektrownię.

Powiązane:
https://armiakrajowazgorzelec.blogspot.com/2024/08/szlakiem-gochow-w-powstaniu-warszawskim

Źródło:
https://pl.wikipedia.org/wiki/III_Zgrupowanie_Konrad
https://pl.wikipedia.org/wiki/Zgrupowanie_Krybar
https://pl.wikipedia.org/
https://pl.wikipedia.org/wiki/36_Pułk_Piechoty_Legii_Akademickiej_AK 
http://www.sppw1944.org/