27 grudnia 1943 r. największy oddział NOW - AK na południu Lubelszczyzny Franciszka
Przysiężniaka ps. Ojciec Jan został otoczony przez Niemców we wsi Graba. Niemcy
zaatakowali podczas świętowania przez żołnierzy NOW AK świąt Bożego Narodzenia i przygotowań do
skromnego ślubu dowódcy. W potyczce z Niemcami zginęło 9 żołnierzy AK - NOW, w tym 5 pochodzących ze Stalowej Woli. W obławie Niemcy zabili 14 mieszkańców, w tym sześcioro dzieci, a po akcji spalili całą wieś.
Sowieci pod koniec lipca 1944r. rozpoczęli aresztowania wobec żołnierzy Armii Krajowej i Narodowej Organizacji Wojskowej Polskiego Państwa Podziemia oraz przedstawicieli Delegatury Rządu na Kraj w okolicach Leżajska.
Na przełomie 1944 - 45r. udało się odtworzyć oddziały leśne NOW i w dużej mierze było to zasługą Józefa Zadzierskiego ps. Wołyniak. Oddziały NOW zwalczały agenturę sowiecką, konfidentów, walczyły z Sowieckimi oddziałami, broniły ludności polskiej przed atakami band UPA.
26 lutego 1945r. Kazimierz Mirecki Komendant Okręgu Rzeszowskiego NOW (zmarł 1 kwietnia 1999 w Chicago, pochowany w grobowcu w Racławicach k. Niska) wydał rozkaz wznowienia działalności Narodowej Organizacji Wojskowej, która na terenie Rzeszowskiego nie używała nazwy nowo powołanej do walki z sowiecki okupantem i ich komunistyczną agenturą w Polsce właściwej nazwy Narodowe Zjednoczenie Wojskowe.
W połowie marca 1945r. przy dowództwie Okręgu powołana została Komenda Oddziałów Leśnych, którą początkowo kierował kpt. Tadeusz Gryblewski ps. Ostoja. Podlegało jej osiem oddziałów dowodzonych m.in. przez:
- Bronisława Gliniaka ps. Radwan
- Stanisława Pelczara ps. Majka
- Franciszka Szarka ps. Lis
- Józefa Zadzierskiego ps. Wołyniak
- Józefa Krawczyka ps. Kudłaty.
6 marca 1945r. oddział złożony z Sowietów i Ukraińców z Kulna zaatakował posterunek MO w Kuryłówce. Napastnicy rozbroili i obrabowali posterunek, uwolnili przesłuchiwanego Ukraińca, obrabowali mieszkańców Kuryłówki, zabili dwie osoby.
19
marca 1945r. miejscowi Ukraińcy z pomocą żołnierzy sowieckich spalili wiele domostw w Kuryłówce, wywiązała się walka z oddziałami Ojca Jana, przy wsparciu
oddziałów NOW - AK Majki, Lisa, Wołyniaka i in., którzy wyparli napastników do Kulna. Grupa Wołyniaka okrążając wieś zmusiła Sowietów do wycofania się w kierunku Krzeszowa.25 marca ok. godz. 5.00 oddział UB z Biłgoraja, NKWD, LWP rozpoczęły pacyfikację Brzyskiej Woli, podczas której aresztowano ok. 40 osób. Następnie spacyfikowano Kuryłówkę poszukując partyzantów, Ojca Jana, jego żonę Janinę Oleszkiewicz - Przysiężniak, aresztowano 7 osób i jedną postrzelono. W miejscowości Kulno na łączce przy szosie rozstrzelano:
- Stanisław Diakiewicz, leśniczy, żołnierz AK
- Franciszek Socha, sołtys, żołnierz AK
- Piotr Piotrowski żołnierz AK
- Józef Głąb żołnierz AK
- Kazimierz Korczowski vel Karczowski żołnierz AK
- NN z oddziału Wołyniaka
- 5 osób NN, repatriantów z kresów wschodnich.
UB Biłgoraj "reprezentował" m.in ppor. Józef Leśniak.
31 marca 1945r. oprawcy z UB zamordowali Janinę Oleszkiewicz-Przysiężniak - żonę Ojca Jana. Pod koniec kwietnia 1945r. dowództwo nad oddziałami NOW objął mjr Franciszek Przysiężniak ps. Ojciec Jan.
2 maja 1945r. w Biłgoraju zdezerterował oddział 3 Samodzielnego Batalionu Operacyjnego Wojsk Wewnętrznych za którymi w pościg wyruszył batalion z 11 pułku pogranicznego NKWD.
6 maja oddział NKWD prowadzony przez członka UPA Stepana Wołczastego z Piskorowic zaatakował posterunek MO w Cieplicach, po czym uprowadził i zamordował 4 milicjantów. Jeden z sowieckich oddziałów dotarł do Kuryłówki, ale ostrzelany przez żołnierzy NOW wycofał się. Żołnierze NOW doradzili mieszkańcom ewakuację na jakiś czas w obawie przed dalszymi walkami na terenie wsi. Przygotowania do walki trwały całą noc, kopano okopy oraz budowano prowizoryczne bunkry.
7 maja patrol NOW oddziału Majka idąc w kierunku Kulna nawiązał walkę z oddziałem sowieckim. W Kuryłówce oddziały pod dowództwem Franciszka Przysiężniak przystąpiły do bitwy, ubezpieczający Kuryłówkę oddział Radwana przez godzinę odpierał ataki w okolicy szkoły i gminy, na pomoc przybył z Tarnawca oddział Majki.
Sowieci po załamaniu się natarcia, przegrupowali swoje oddziały i uderzyli od strony Sanu. W tym czasie dotarł z Ożanny na pomoc walczącym oddział Wołyniaka. Sowieci próbowali przełamać oddziały NOW atakując od strony lasu na północny wschód od Kuryłówki. ale natarcie to załamało się. Spodziewając się kolejnego ataku późnym popołudniem Ojciec Jan wycofał wszystkie oddziały. Oddział Majki wycofał się w rejon Przychojca, oddział Radwana w kierunku Jarosławia, a Wołyniaka na lewy brzeg Sanu w okolice Grodziska Dolnego. Wraz z oddziałami NOW opuściła Kuryłówkę część mieszkańców obawiająca się zemsty ze strony Sowietów. W trakcjie bitwy zginęło ok. 57 Sowietów, 7 żołnierzy NOW a pięciu zostało ciężko rannych.
8 maja 1945r. wojska sowieckie przy udziale SB dokonały pacyfikacji Kuryłówki. Rosjanie zajęli szkołę i stamtąd ostrzeliwali wieś. W cerkwi przebywali aresztowani mieszkańcy, którym nie udało się schronić przed Ukraińcami. Wieś została doszczętnie spalona, zamordowano osiem osób.
9 maja 1945r. kiedy świętowano koniec II Wojny Światowej mieszkańcy Kuryłówki nie mieli powodu do świętowania. Ukraińcy przyjechali i spalili gminę oraz posterunek milicji. W momencie kiedy zawyły syreny oznaczające koniec wojny Ukraińcy zaczęli się wycofywać i nie dokończyli niszczenia wsi. Straty wsi były duże, spalono 200 zabudowań gospodarskich, zginęło wiele osób, w tym Mikołaj Bielak, Jerzy Buczko, Julek Makara, Jan Czapla, Staszek Czapla, Karol Kycia, Franciszek Góral, Michał Kostek, Jan Josse.
Mieszkańcy bez środków do życia nie mogli
liczyć na sąsiedzką pomoc, bo wszyscy mieszkańcy podzielili taki los. Z pomocą pospieszyli mieszkańcy sąsiednich wiosek,
udzielając dachu nad głową do czasu zakończenia odbudowania. Po pacyfikacji Kuryłówki przez Sowietów Komenda Okręgu NOW wypłaciła mieszkańcom wsi zapomogi, przeznaczając na nie pieniądze zdobyte podczas akcji ekspropriacyjnej na bank w Przemyślu 26 czerwca 1945r. 3 września 1948r. Jan Przysiężniak został aresztowany i skazany na 15 lat więzienia. Zmarł 30 września 1975r., pochowany został na jarosławskim Cmentarzu Starym przy alei głównej w kw. nr 13. Jako major AK w 1989r. pośmiertnie awansowany został do stopnia pułkownika Polskich Sił Zbrojnych. Za męstwo na polu walki został odznaczony Orderem Virtuti Militari i Krzyżem Armii Krajowej.
artykuły powiązane:
Zapluty karzeł reakcji - żołnierz Tarnopol AK, Rzeszów NZW
Komendant Główny NZW płk Bronisław Banasik ps. Stefan mieszkaniec Przemkowa w Lubuskiem
Narodowe Zjednoczenie Wojskowe - jedna z największych organizacji antykomunistycznych
Źródło:
wikipedia.org/wiki/Bitwa_pod_Kurylowka
http://www.gazetapolska.pl
http://aordycz.blogspot.com
http://m.neon24.pl
http://www.strzelec.erzeszow.pl
