Organizowane w Polsce obozy komunistyczne były w miejscach niemieckich obozów funkcjonujących podczas II wojny światowej.
W 1944r. obóz pracy utworzono w poniemieckim obozie na Majdanku, a w 1945r. w Auschwitz. Obozy te nosiły nazwę karnych.
Sowieckie jednostki NKWD miały nieograniczone prawo aresztowania przeciwników politycznych, których osadzano m.in. w Majdanku, Oświęcimiu,
Rembertowie, Mysłowicach. Celem tworzonych komunistycznych obozów koncentracyjnych oraz więzień w powojennej Polsce było:
- odseparowanie przeciwników dyktatury komunistycznej od oddziaływania na społeczeństwo
- wykorzystywanie więźniów jako taniej siły roboczej (kamieniołomy, kopalnie)
- zastraszenie społeczeństwa i nakłanianie go do posłuszeństwa wobec bezprawia władzy
Komunistyczne obozy koncentracyjne powstały w nowej Polsce zaraz po wkroczeniu Armii Czerwonej w 1944 r. Od 1 sierpnia 1944r. Sowieci rozpoczęli aresztowania żołnierzy Polskiego Państwa Podziemnego na podstawie art. 7 umowy zawartej między PKWN a Józefem Stalinem z dnia 26 lipca 1944r. Do końca 1944r. NKWD i Smiersz zatrzymały 17 tys. osób, z czego ponad 4 tys. natychmiast wysłano do Związku Sowieckiego. W latach 1940 - 50 liczba osób zamordowanych i zamęczonych w więzieniach i łagrach mogła wynosić około 500 tys., w tym 80 tys. żołnierzy AK i około 32 tys. żołnierzy oddziałów leśnych.
Celem koordynowania planów produkcyjnych, wykorzystania sił fachowych i większej kontroli nad obozami utworzono Centralne Obozy Pracy (COP) w Warszawie, Krzesimowie, Potulicach i Jaworznie. System ten nie zdał egzaminu. W tej sytuacji Departament Więzień i Obozów MBP utworzył Okręgowe Zarządy Pracy Więźniów
- w Katowicach dla województw południowo - zachodnich
- w Bydgoszczy dla województw północnych
- w Łodzi dla woj. rzeszowskiego, lubelskiego, białostockiego, warszawskiego, łódzkiego i poznańskiego
11 kwietnia 1945r. władze komunistyczne w Polsce przy kopalniach utworzyły obozy pracy przymusowej dla więźniów i jeńców wojennych, co było spowodowane brakiem rak do pracy wskutek wojny oraz wywózek Ślązaków do kopalń sowieckich. Siec obozową tworzył Centralny Zarząd Przemysłu Węglowego (CzPW) i MBP. Pomoc dla górnictwa miała polegać na dostarczeniu około 6 tys. robotników. Obozy lokalizowano przy kopalniach należących do krakowskiego, dąbrowskiego i bytomskiego Zjednoczenia Przemysłu Węglowego, wykorzystując infrastrukturę po hitlerowskich obozach. Centralnemu
Zarządowi Przemysłu Węglowego podlegało 75 obozów oraz kilka Komisji Specjalnej do Walki z Nadużyciami i Szkodnictwem Gospodarczym (KsWNisG).
Po powołaniu 16 listopada 1945 r. KsWNisG z jej orzecznictwa do 1950r. osadzono w obozach tysiące osób. Aresztowań dokonywano za działalność polityczną, tzw. za bumelanctwo, bimbrownictwo, nielegalny ubój zwierząt, włóczęgostwo, chuligaństwo, dowcipy o Stalinie czy planie sześcioletnim, za słuchanie zachodnich rozgłośni radiowych, czytanie „zakazanych książek”, za przeglądanie zachodnich komiksów, noszenie kolorowych skarpetek, palenie „nieproletariackich cygar”, za uchylanie się od kontyngentu (przymusowych dostaw), za postawienie na swoim gruncie figury Matki Boskiej.
Obozy podlegające NKWD były zlokalizowane w: Bakończycach k. Przemyśla, Białymstoku, Bytomiu, Chełmnie, Ciechanowie, Dęblinie, Działdowie, Elblągu, Gorzowie Wielkopolskim, Grabowie, Grudziądzu, Hrubieszowie, Inowrocławiu (Mątwach), Iławie, Kąkolewnicy k. Radzynia Podlaskiego, Kędzierzynie, Kętrzynie, Kijanach, Kraskowie, Krzesimowie, Krzystkowicach, Lędzinach, Lublinie-Majdanku, Łabędach,
Mysłowicach, Nakle nad Notecią, Opolu, Ostrowi Mazowieckiej, Otwocku, Pile, Poznaniu, Poniatowej, Pustkowie, Pyskowicach, Raciborzu, Rembertowie, Rykach, Sanoku, Sępolnie Krajeńskim, Skrobowie, Sokołowie Podlaskim, Sokółce, Świętoszowie, Wągrowcu, Wrocławiu, Toszku, Trzebusce - Turzy k. Sokołowa Małopolskiego, Trzciance, Zabrzu, Zdzieszowicach, Żaganiu. Pod kontrolą MBP wiosną 1945r. znajdowało się ponad 70 więzień. Największe zostały zlokalizowane w Warszawie, Krakowie, Gdańsku, Lublinie (zamek), a mniejsze, m.in. w: Pułtusku, Pleszewie, Grójcu, Lesznie-Gronowie, Mławie, Miechowie,
Łęczycy, Kutnie, Grodzisku Wielkopolskim, Chodzieży, Toruniu (Rudak)
Pierwszym obozem NKWD, gdzie zamordowano kilkaset osób był Krzesimów k. Łęcznej (lipiec 1944 – sierpień 1948). Od lipca 1944r. do grudnia 1945r. czynny był również obóz na Majdanku k. Lublina, skąd wywożono więźniów do Związku Sowieckiego, obóz miał filię w Poniatowej i Krzesimowie, przez które przeszło ok. 4 tys. więźniów. Wg Departamentu Więziennictwa MBP w latach 1945 - 47 w komunistycznych obozach i więzieniach na terenie Polski zmarło 6140 osób.
Na tereny południowej Polski ciężkim więzieniem UB i NKWD przez które przeszło kilka tys. żołnierzy AK i WiN było więzienie Montelupich w Krakowie, gdzie dokonywano też tzw. mordów sądowych. W latach 1945 - 56 rozstrzelano ok. 180 osób żołnierzy i członków Powstania Antykomunistycznego,
tysiące akowców wywieziono do sowieckich łagrów. Obozami NKWD przeznaczonymi do demontażu
fabryk i urządzeń wywożonych do Sowietów były Kędzierzyn i Warszawa. W 1945r. na nowo został otwarty obóz Auschwitz - Birkenau, który działał do 1948r. Od 28 maja do końca września 1945r. wywieziono z Oświęcimia do ZSRR 19,5 tys. jeńców wojennych oraz 3750 cywilów, czyli w sumie 23.250 osób. W oświęcimskim obozie osadzono przede wszystkim ludność niemiecką, śląską oraz żołnierzy AK. Ten stan prawnie sankcjonował dekret PKWN z 4 listopada 1944r. „O środkach zabezpieczających w stosunku do zdrajców Narodu”, który przewidywał, że „obywatel polski, który w okresie okupacji niemieckiej [...] zadeklarował przynależność do narodowości niemieckiej [...] podlega umieszczeniu na
czas nieograniczony w miejscu odosobnienia i poddaniu przymusowej pracy”. Dla żołnierzy AK, NKWD
utworzyło w 1944r. obóz przejściowy nr 49 w Bakończycach k. Przemyśla, skąd wywożono więźniów na Syberię, a najczęściej do Borowicz (obw. nowogrodzki), gdzie znajdował się kompleks łagrów żołnierzy
tej formacji. Obozami przejściowymi, z których wytransportowano aż 25 tys. osób w głąb Rosji, były obozy w Ciechanowie, Świebodzinie, Grudziądzu i Działdowie, z kolei w Poznaniu przy fabryce H. Cegielskiego w latach 1944 - 49 funkcjonował specłagier NKWD nr 2, gdzie początkowo przebywało ponad 800 więźniów, zwłaszcza oficerów AK, a także żołnierzy NSZ i działaczy Stronnictwa Narodowego, w Poznaniu był też drugi obóz NKWD nr 177. W obozie w Trzebusce-Turzy k. Sokołowa Małopolskiego, zwanym Małym Katyniem, który istniał od sierpnia do listopada 1944 roku przebywało ok. 2 tys. więźniów, głównie żołnierzy AK Podokręgu Rzeszowskiego pojmani podczas Akcji „Burza”, uczestnicy powstania lwowskiego. Funkcjonariusze NKWD zamordowali ok. 300 więźniów w obozowym miejscu kaźni oraz w lesie we wsi Turza najczęściej przez poderżnięcie gardła.
NKWD prowadziło od stycznia do maja 1945r. obóz w Warszawie, a także obozy w Skrobowie k. Lubartowa (1944 - 45) i Kąkolewnicy k. Radzynia Podlaskiego (od września 1944 do listopada 1945), gdzie przebywało około 3 tys. więźniów. Najwięcej więźniów ok. 3,3 tys. w ciągu 7 miesięcy zmarło w surowym obozem pracy przymusowej w Toszku, gdzie więźniowie pracowali ręcznie, bez narzędzi, na polu i w lesie. Przebywało tam 4600 osadzonych, w tym 30 kobiet. Obóz istniał od maja do listopada
1945 r. w zabudowaniach zniszczonego szpitala psychiatrycznego
Obozy wzorowane na sowieckich i niemieckich:
- ogradzane były drutami kolczastymi podłączonymi do prądu
- praca trwała po 12-16 godzin na dobę
- pracowano w niedzielę
- dozowanie pożywienia
W książce ukazano historię systemu represji.
Źródło:
https://www.poczytaj.pl
http://digital.fides.org.pl/
