Armia Krajowa Zgorzelec (AK - NSZ - ROAK - AKO - NZW - WiN) - Wirtualne Muzeum Historii Wy(za)klętej

Za dywizję wołyńską .. szubienica w Lublinie, ojczyste Majdanki. Za ... bój pod Nowogródkiem długi urlop w więzieniu. Za bój o .. Rossę, Ostrą Bramę, Wilno – sucha gałąź lub zsyłka .. Za dnie i noce śmierci, za lata udręki .. raz w oczy a drugi w szczęki. Za wsie spalone, bitwy, gdzie chłopska szła czeladź – list gończy .. dopaść i rozstrzelać!... Za wyroki na katów, za celny strzał .. Jeden wyrok, do tiurmy ..Za Warszawę, .. powstańcze zachcianki - specjalny oddział śledczy ...

czwartek, 10 lipca 2014

13 lipca 1944r. rozpoczęła się Akcja Burza na Podolu 11 i 12 DP AK

Pierwsza faza Akcji Burza na Kresach Południowo-Wschodnich II RP rozpoczęła się wraz z wkroczeniem oddziałów Armii Sowieckiej 4 stycznia 1944r. w granice przedwojennej Polski. Ziemie te uznane zostały przez Sowietów za ich terytorium w związku ze sfałszowanymi referendami przeprowadzonymi podczas pierwszej sowieckiej okupacji wschodnich ziem Polski od 17 września 1939 do 22 czerwca 1941r.
W trakcie operacji Dnieprowsko-Karpackiej, której celem było wyzwolenie terenów Ukrainy przez 1, 2, 3, 4 Front Ukraiński, 2 Front Białoruski 17 kwietnia 1944r. front ustabilizował się na linii Kowel -Tarnopol - Kołomyja na Podolu II RP. Działania oddziałów AK polegały głównie na niszczeniu niemieckich transportów na szlakach.
Linii frontu spowodowała, że wschodnia cześć woj. tarnopolskiego znalazła się pod sowiecką dominacją, natomiast zachodnia była przepełniona wojskami niemieckimi. Obszar Lwów AK obejmował Okręg Lwów, Stanisławów, Tarnopol i Wołyń.
Okręg Tarnopol AK, który posiadał najwyższy stan żołnierzy ogółem 14 325 planował mobilizację 12 Dywizji Piechoty AK pod dowództwem kpt. Franciszka Garwola ps. Dziryt w rejonach:
- Brzeżan, Podhajec i Monasterzysk 51 pułk piechoty Strzelców Kresowych por. Antoni Fanderowski
- Złoczowa, Zborowa i Buska 52 pułk piechoty Strzelców Kresowych por. Michał Horvath ps. Kmicic
- Tarnopola - 54 pułk piechoty Strzelców Kresowych
W dniach 7 i 8 marca oddziały 54 pp AK wykoleiły 16 niemieckich pociągów, a na obrzeżach Tarnopola stoczyły boje z oddziałami Wehrmachtu. 10 marca 1944r. po okrążeniu przez sowietów Tarnopol został zamieniony przez Niemców w twierdzę. 16 marca oddziały Obwody Brody AK wysadziły dwa transporty kolejowe. 21 marca oddziały AK zdobyły Podhajce, gdzie zorganizowały samoobronę przed ludobójczą UPA i utrzymały miasto przez 4 dni do nadejścia oddziałów Armii Sowieckiej. W dniach 31 marca do 3 kwietnia oddziały AK dokonały zniszczenia torów kolejowych na 55 odcinkach wykolejając 23 składy pociągów.
14 kwietnia 1944r. oddziały sowieckie razem z AK zdobyły zniszczony Tarnopol, Mikulice, a następnie Kołomyję, po czym linia frontu zatrzymała się na kilka miesięcy. Płk. Władysław Filipkowski Komendant Obszaru Lwów AK polecił oddziałom Okręgu Tarnopol odtwarzającym 12 DP AK skoncentrować się w rejonie Bóbrki i przejść pod Lwów, jednak oddziały 51 i 52 pp zostały częściowo rozbrojone przez Sowietów. Część oficerów i żołnierzy skierowano do tzw. ludowego Wojska Polskiego, znaczną część wywieziono do łagrów i więzień.
Okręg Stanisławów AK odtwarzał 11 Karpacką Dywizję Piechoty AK w rejonach:
- Łuków i Stanisławów - 48 pułk piechoty AK
- Nadworna i Bitkowa) - 49 pułk piechoty AK
- Daszawa-Morszyn, Stryj, Stebnik - 53 pułk piechoty AK.

7 marca oddziały zgrupowania 11 Karpackiej Dywizji Piechoty AK zaatakowały niemieckie transporty kolejowe, 15 kwietnia oddział cichociemnego Michała Wilczewskiego ps. Uszko wysadził dwa składy pociągów w rejonie Chodorów, w czerwcu na drodze Feliksówka - Kochawin zlikwidowali niemiecką grupę pelengacyjną, a pomiędzy Siechowem, a Stryjem tabory oddziałów artylerii zdobywając działa. Inspektorat AK Drohobycz przydzielony z okręgu Lwów dysponował świetnie uzbrojonym oddziałem chor. Adama Ekierta ps. Pogarda, który brał udział w walkach o Drohobycz. Po zajęciu Kołomyi oraz aresztowaniach przez Sowietów działania zgrupowania skupiły się na zapewnieniu ochrony ludności przed ludobójczymi atakami UPA.
30 czerwca płk. Władysław Filipkowski przeprowadził reorganizację Obszaru Lwow powracając do struktur organizacji Wojska Polskiego II RP wydzielając trzy podokręgi:
- Podokręg Tarnopol, Inspektoraty Złoczów i Brzeżany, Obwody Buczacz i Dunajów, komendant kpt. Franciszek Garwol ps. Dziryt, zastępca por. Zdzisław Kinasiewicz ps. Tor. Zorganizowano zgrupowanie odtwarzające 12 Dywizję Piechoty AK w składzie: 1 kompania 51 pp AK por. Zygfryda Szynalskiego ps. Tryk, 2 kompania 51 pp AK ppor. Władysława Motylewicza ps. Topola, 1 kompania 52 pp AK por. Mieczysława Lipy ps. Wichura.
- Podokręg Stanisławów
- Podokręg Lwów, 19 pułk piechoty AK, 26 pułk piechoty AK, 40 pułk piechoty AK, 14 pułk ułanów AK mjr. Dragana Sotirovica ps. Draża).
Oddziały Okręgu Lwów AK odtwarzały struktury 5 Dywizji Piechoty AK pod dowództwem ppłk. Stefana Czerwińskiego ps. Stefan. Stacjonująca w rejonie Lwowa 5 DP AK podzielona na zgrupowania:
- Wschód, płk. Rekuckiego ps. Baka w składzie 19 pp AK, 40 pp AK, 14 pułk ułanów AK
- Miasto, ppłk. Stefana Czerwińskiego ps. Stefan
- Zachód, kpt. Kozika ps. Karski
- San, kpt. Witolda Szredzkiego ps. Sulima - komendanta Inspektoratu Gródek Jagieloński
Zgodnie z rozkazem płk. Władysława Filipkowskiego z 7 lipca 1944r. oddziały AK po zetknięciu się z wojskami sowieckimi ujawniały się jako oddziały odpowiedni Dywizji Piechoty AK. 14 lipca rozpoczęła się ofensywa 1 Frontu Ukraińskiego, tym samym oddziały AK zgodnie z rozkazem płk. Filipkowskiego Komendanta Obszaru Lwów AK wznowiły Akcję Burza, których zadania polegały na:
- atakowaniu transportu na liniach kolejowych i drogowych
- atakowaniu oddziałów tylnych
- przeciwdziałanie akcjom eksterminacyjnym ze strony Niemców i Ukraińców.
16 lipca dwie sowieckie armie pancerne przełamały obronę niemiecką w kierunku na Lwów, a 1 armia pancerna i 3 gwardyjska przeszły Bug pod Dobroczynem i Sokalem i uderzyły na Rawę Ruską.
19 lipca Niemcy ponieśli klęskę pod Brodami i sowieckie natarcie ruszyło w kierunku Lwowa, Przemyśla i Stanisławowa. Znaczna część oddziałów 12 DP AK kpt. Franciszka Garwola ps. Dziryt (ostatni Komendant Eksterytorialnego Okręgu Lwów AK do 1956r. zm. 21 marca 1982r., Gliwice) została rozbrojona przez Sowietów w lasach na zachód od Brzeżan. 2 kompania 51 pp ppor. Władysława Motylewicza ps. Topola uratowała przed wysadzeniem trzy mosty wokół Brzeżan przyspieszając marsz sowieckich oddziałów, 52 pp AK por. Mieczysława Lipy ps. Wichura inspektora złoczowskiego zwyciężyły pod Złoczowem.
O miasto Lwów walczyło ok. 4 tys. żołnierzy AK gen /płk. Władysława Filipkowskiego ps. Ci s (zm. 1950r. w Pieńsku na Dolnym Śląsku pow. zgorzelecki), którzy zapewniając osłonę sowieckim czołgom zdobyli szereg obiektów i wyparli niemiecki garnizon. 27 lipca 1944r. po sześciu dniach walk wyparto Niemców ze Lwowa, poczym oddziały AK zostały rozbrojone. Wielu żołnierzy za zgodą dowódców schowało uzbrojenie. 28 lipca 1944r. Sowieci aresztowali oficerów Komendy Okręgu oraz rozpoczęli aresztowania żołnierzy. Aresztowano ponad 2 tysiące żołnierzy AK, których skazano i uwięziono w łagrach. Cześć oddziałów AK poszła na pomoc powstańczej Warszawie wykonując rozkaz z 14 sierpnia 1944r. gen. Tadeusza Komorowskiego i:
- 18 sierpnia w okolicach Rudnika zostało przez NKWD rozbrojone Zgrupowanie San III batalion 26 pp AK kpt. W. Szredzkiego sformowane w Inspektoracie Zachód Okręgu Lwów, w skład którego wszedł utworzony w Obwodzie Sambor oddział ppor. Jana Jędrachowicza ps. Promień i chor. Adama Ekierta
- w lasach koło Sokołowa został NKWD rozbrojony przez 68-osobowy oddział Inspektoratu Rzeszów kpt. Mieczysława Chendyńskiego ps. Józef
Oddziały AK, które przetrwały sowieckie represje zostały skierowane za Bug, gdzie na obszarze Brzozów - Leżajsk - Rzeszów - San utworzyła liczące ok. 1500 żołnierzy Zgrupowanie Lwowskie Oddziałów Leśnych Warta AK. Oddziały stacjonowały na obecnym Podkarpaciu między Sanokiem, a Lubaczowem w polskich wsiach. Żołnierze czekali na rozkaz uderzenia na Lwów tak, jak tego dokonali ich ojcowie w 1919r. Ale taki rozkaz już nie nadszedł, bo ich Lwów był już poza granicami ich Ojczyzny.

20 maja 1945r. we Lwowie ppłk ps. Topór przekazał otrzymane od płk. Jana Rzepeckiego polecenie likwidacji organizacji NIE. Dowódcy lwowscy oraz żołnierze NIE zaczęli opuszczać Lwów i Kresy do grudnia 1945r. Żołnierze oddziałów Zgrupowania Lwowskich Oddziałów Leśnych Warty po rozwiązaniu tej struktury zaczęli grupkami przenosić się na zachodnie tereny Dolnego Śląska i zamieszkali tutaj, byli sąsiadami naszych dziadków, ojców. Mieszkali we Wrocławiu, Jeleniej Górze, okolicach Lubania Śląskiego, Olszyny Lubańskiej, Zgorzelca. Jednakże nie zakończyli swojej walki z sowietami i ich komunistyczną agenturą w Polsce.

artykuły powiązane: