Armia Krajowa Zgorzelec (AK - NSZ - ROAK - AKO - NZW - WiN) - Wirtualne Muzeum Historii Wy(za)klętej

Za dywizję wołyńską .. szubienica w Lublinie, ojczyste Majdanki. Za ... bój pod Nowogródkiem długi urlop w więzieniu. Za bój o .. Rossę, Ostrą Bramę, Wilno – sucha gałąź lub zsyłka .. Za dnie i noce śmierci, za lata udręki .. raz w oczy a drugi w szczęki. Za wsie spalone, bitwy, gdzie chłopska szła czeladź – list gończy .. dopaść i rozstrzelać!... Za wyroki na katów, za celny strzał .. Jeden wyrok, do tiurmy ..Za Warszawę, .. powstańcze zachcianki - specjalny oddział śledczy ...

piątek, 15 lipca 2016

Ośrodek Mobilizacyjny Okręgu Wileńskiego AK 1944 - 1948 cz. 3

   Płk/ mjr Zygmunt Szendzielarz ps. Łupaszko dotarł z V Wileńską Brygadą w 1944r. na Białostocczyznę, ratując tym samym swoich żołnierz przed represjami ze strony Bolszewików. Kolejno podporządkował V Wileńską Brygadę AK białostockiemu dowództwu AK z powodu braku kontakt z komendą Wileńskiego Okręgu AK.
   Pod koniec 1945r., kiedy to przeprowadzone przez komunistów i sowietów aresztowania rozbiły białostockie struktury AK, płk/ mjr Łupaszko nawiązał kontakt z Wileńskim Okręgiem AK, od którego otrzymał rozkaz rozwiązania podległego oddziału. Jednak w praktyce okazało się to niewykonalne, bo wielu jego żołnierzy nie mogło wrócić już do normalnego życia w komunistycznym
państwie. Możliwości legalizacyjne żołnierzy przez Okręg zmniejszyły się, jednocześnie wydawało się, że zbliża się wojna, tym razem zachodu z sowietami. Komendant Okręgu Wileńskiego AK płk Antoni Olechnowicz ps. Pohorecki po uzgodnieniu z płk/mjr Szendzielarzem polecił odtworzyć częściowo oddział na terytorium Pomorza Gdańskiego, w Borach Tucholskich. Miał stać się on schronieniem dla spalonych żołnierzy oraz kadrowym oddziałem do budowania nowych oddziałów mogących pomóc w wyzwalaniu Wileńszczyzny. Od początku kwietnia 1946r. oddział prowadził samodzielną działalność jako 5 Wileńska Brygada AK, a pozostawiona na Białostocczyźnie część żołnierzy, kontynuowała walkę pod komendą por Lucjana Minkiewicza ps. Wiktora otrzymała nazwę 6 Wileńskiej Brygady AK.
   Celem 5 i 6 Brygady Wileńskiej AK była samoobrona, której ważnym celem było likwidowanie siatki komunistycznej agentury sowieckiej. Działalność bojowa oddziałów miała na celu opanowanie terenu w miarę zbliżania się referendum ogłoszonego przez komunistów. Po ogłoszeniu wyników natężenie walk spadło - zrozumiano, że 100% głosujących przeciwko komunistom nie wygra.

   Pod koniec 1946r. oddziały 5 Brygady Wileńskiej AK zaczęły się rozwiązywać. 6 Brygada Wileńska pozostała już pod komendą Wiktor Łukasik ps. Młot, podporządkowana okręgowi działała w ograniczonej formie do 1950r.
   Na przełomie 1945/46 Okręg Wileński AK rozpoczął w pełnym zakresie swoją działalność. Żołnierzom Okręgu udzielano zasiłki pieniężne, pomagano w zdobywaniu pracy, zamieszkania, zbierano informacje, tworzono sieć wywiadowczą działającą na zasadach towarzyskich, funkcjonowała łączność z Zachodem przez kanał przerzutowy na Dolnym Śląsku w woj. wałbrzyskim.
   Materiał kurierski otrzymywał ppor. Warakomski, odbiorcą raportów do wysłania był por. Edmund Bukowski ps. Zbyszek, który kolejno przekazywał je kierownikowi transportu UNRRY Malinowskiemu ps. Orland w siedzibie PCK przy ul. Nowogrodzkiej 52 (nieformalna bazą wileńskiej AK). Raporty przez Czechosłowację trafiały do Szefa Sztabu Głównego Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie gen. Kopańskiego.
Wyjazdy przez kanał przerzutowy trwały do przełomu lata/jesieni 1946r., w tym czasie Orland wywoził z Polski rodziny oficerów przebywających na Zachodzie oraz osoby, dla których pobyt w kraju był niebezpieczny w tym m.in. Ferdynand Goetel, Sergiusz Piasecki - żołnierz wileńskiej AK, który opublikował 100 pytań do Bieruta. Wyjechało łącznie ok. tysiąc osób, które były kwalifikowane z rekomendacji kurii krakowskiej albo polecenia Olechnowicza. W drodze powrotnej transport UNRRY zabierał żywność, lekarstwa, odzież, koce itp.

Akcja zapomogowa była jedną z najważniejszych, ponieważ wielu żołnierzy Okręgu Wileńskiego przyjechało na tereny Polski centralnej bez dobytku nie mogąc zadbać o swoje rodziny, nadal byli ścigani, musieli się ukrywać, nie mogli skorzystać ze swoich dotychczasowych osiągnięć życiowych (np. skończone studia)., znajdowali się w skrajnie trudnej sytuacji materialnej. Działalność została przerwana wpadką w kwietniu 1946r., którą zapoczątkowała tzw. grupy Liceum czyli siatka wywiadowcza pod komendą Barbary Sadowskiej i Henryka Żuka dla Oddziału II Sztabu Naczelnego Wodza. Duże straty były skutkiem współpracy z UBP łączniczki Łupaszki Reginy Żylińskiej, wiele osób zostało aresztowanych, działalność Okręgu uległa sparaliżowaniu. W sierpniu 1946r. wznowiono działalność. Nową drogę łączności z Szefem Sztabu otworzył ppor Edmund Bukowski ps. Zbyszek jeżdżąc regularnie przez dwa lata do Paryża z sfabrykowanymi przez siebie dokumentami urzędnika Ministerstwa.

Komendantem odtworzonej Komendy Okręgu był mjr A. Olechnowicz zastępcą, adiutantem i prawą ręką po aresztowaniu Urbanowicza i Augustowskiego został por. Wacław Walicki ps. Tesaro, por Warakomski ps. Piotr wyjechał na zachód, por. K. Pietraszkiewicz ps. Konrad ograniczył swoją działalność. Oficerem d/s łączności zagranicznej został ppor. E. Bukowski ps. Zbyszek, dołączono także por. Franciszka Stal, por Adama Borzobohatego, por. Stanisława Stachowicza oraz innych. Powrót z zagranicy ppor. Bukowskiego ps. Zbyszek potwierdził dotychczasową linię postępowania oraz przywiózł polecenie spotkania się Komendanta Okręgu z przedstawicielem Sztabu Naczelnego. W lutym 1947r. Olechnowicz prowadzony przez Bukowskiego spotkał się w Paryżu z przedstawicielem Szefa Sztabu,oficerem Oddziału II ppłk Marianem Zimnalem. Stałym kontaktem w Paryżu Okręgu Wileńskiego ze Sztabem Naczelnego Wodza od końca 1946r był mjr Józef Czapski - pisarz i malarz (Francja, Szwajcaria, Wielka Brytania, Belgia, Brazylia)