Oficer AK, uczestnik zdobywania elementów rakiety V2, organizator operacji MOST III, mieszkaniec ziemi zgorzeleckiej

Pamięci bohaterom - mieszkańcom ziemi zgorzeleckiej - bo honor jest w pamięci

Zapraszam Państwa do zapoznania się z postacią ziemi zgorzeleckiej, który podczas II wojny światowej podjął walkę o wolną i niepodległą Polskę na Podkarpaciu. Historię opisuję na kanwie wydarzeń historycznych, a za wszelakie omyłki historyczne przepraszam.

W nocy ze wtorku na środę 25 na 26 lipca 1944r. podczas operacji lotniczej MOST III na lądowisku polowym w okupowanej Polsce  wysadzono czterech Cichociemnych,  żołnierzy Armii Krajowej. Celem było jednak przekazanie zdobytych przez wywiad AK informacji oraz części rakiety V2 z poligonu doświadczalnego w Bliźnie, założonego po zbombardowaniu przez Aliantów z 17/18 sierpnia 1943r. poligonu w Peenemunde na wyspie Uznam.
Obwód AK Dębica kryptonim Deser był częścią Podokręgu Rzeszów Okręgu Krakowskiego AK i powstał pod koniec 1939r., gdzie stanowisko Komendanta od grudnia 1940r. objął por. Adam Lazarowicz ps. Klamra przenosząc siedzibę Komendy do Gumnisk. Kolejno jednocześnie zastępcą Komendanta Podobwodu Dębica i Komendantem Podobwodu Ropczyce 

W styczniu 1944 r. na teren Obwodu przekazano Przechodni Sztandar Inspektoratu AK Rzeszów w dowód uznania za niezwykle wysoki poziom organizacyjny i liczbowy. W lutym 1944 r. z Obwodu  wyodrębniono Podobwód AK Sędziszów–Ropczyce kryptonim Sława w składzie sześciu Placówek: Sędziszów I „Sława”,  Sędziszów II „Gracja”, Ropczyce I „Rakieta”, Ropczyce II „Ropa”,  Łączki Kucharskie „Ławka”, Brzeziny „Bomba” obejmujący teren obecnego powiatu ropczycko-sędziszowskiego, z drobnymi wyjątkami
na południu i zachodzie. Komendantami Podobwodu byli kolejno: kpt. Ludwik Marszałek ps. Zbroja i por. Mieczysław Stachowski ps. Sęp.

Najliczniejszą grupę Podobwodu stanowili absolwenci dębickiego Gimnazjum im. Króla Władysława Jagiełły m.in.: 
- Ludwik Kubik z Gnojnicy (skazany na dożywocie, zmarł 21.04. 2008 r. w Krakowie, 
                                              pochowany na cmentarzu Rakowickim)
- Karol Chmiel z Zagorzyc k. Ropczyc z rodziny chłopskiej (skazany w procesie IV Zarządu 
                                            Głównego Zrzeszenia WiN, zabity 1.03.1951r. w Warszawie)
- Józef Łotocki z Góry Ropczyckiej, (twórca siatki WiN Kłodzko 1913 - 1973)
- Jan Klamut z Góry Ropczyckiej (członek WiN Kłodzko, skazany w procesie Zarządu WiN
                                            Okręgu Wrocław, zabity 27.11.1948 we Wrocławiu)
- bracia Michał, Mieczysław, Tadeusz Szczurowscy z Kamionki,
- Szymon Fitoł z Kawęczyna, 
- Henryk Zach z Sędziszowa, 
- Walenty Szeliga s. Wawrzyńca z Nockowej, 
- Ludwik Marszałek z Brzezin (skazany w procesie Zarządu Okręgu Wrocław Zrzeszenia WiN, 
                                                 zabity 27.11.1948 we Wrocławiu)
- Jan Kiebała z Nawsia, 
- Aleksander Gajewski z Zawadki, 
- Karol Pośko  z Ropczyc, (skazany 16 sierpnia 1948 r. we Wrocławiu na 7 lat w procesie 
                                           kłodzkiego Zrzeszenia WiN)
- Stanisław Wośko z Ropczyc,
- Władysław Grzegorski z Lubziny, 
- Tadeusz Reguła z Glinika.

 

Niezwykle ważnym epizodem na Rzeszowszczyźnie była akcja
wydobycia tajemnic broni V-2, z którą Niemcy eksperymentowali na poligonie Blizna koło Tuszymy. Zasługą Mieczysława Stachowskiego ps. Sęp Komendanta Podobwodu i jednocześnie Nadleśniczego w utworzonym przez okupantów Nadleśnictwie Wola Ociecka i jego podkomendnych było zebranie odłamków pocisków V-2 oraz przekazanie ich do Komendy Głównej AK. Kolejne zebrane fragmenty rakiety i urządzenia sterującego przesłano specjalnym samolotem do Londynu podczas operacji MOST. Końcowym efektem tej pracy było zniszczenie poligonu przez lotnictwo alianckie. 

Por. Stachowskiemu podległy w Podobwodzie 4 placówki liczące łącznie ok. 1500 konspiratorów.  

Koncentrację do Akcji Burza I Zgrupowania pod dowództwem por. Mieczysława Stachowskiego ps. Sęp wyznaczono w lasach koło Góry Ropczyckiej i Gnojnicy Woli, gdzie przydzielono zadania. Po kilku dniach działań rozpoznawczych i akcjach zaczepnych Zgrupowanie  podzielono na trzy plutony. Pierwszy, dowodzony przez por. Stachowskiego ps. Sęp, skierował się w rejon Iwierzyc w celu nawiązania kontaktu z Armią Czerwoną. Oddział walczył z wycofującymi się Niemcami na terenie Góry Ropczyckiej, Gnojnicy, Zagorzyc, Wiercan, Iwierzyc i Krzywej, gdzie w okolicach leśniczówki w Krzywej nawiązał kontakt z oddziałem artylerii Armii Czerwonej, przekazując dowództwu plany umocnień poligonu SS w Pustkowie i Bliźnie. W związku z przekazanymi przez oficerów Sowieckich zarządzeniami o złożeniu broni i wcieleniu w szeregi armii Berlinga, por „Sęp” wydał 9 sierpnia rozkaz rozwiązania i rozproszenia swojego oddziału.

 

Po wojnie por. Stachowski został aresztowany przez NKWD i prawie trzy lata spędził na zesłaniu w Rosji, skąd ze zniszczonym zdrowiem powrócił na Wielkanoc 1947r. . Po półrocznej kuracji został nadleśniczym Nadleśnictwa Jagodzin pod Zgorzelcem. Spoczywa na cmentarzu św. Wawrzyńca (pole 7B nr 259) przy ul. Bujwida we Wrocławiu. 

 

Po okresie wspólnych walk i pomocy oddziałom Armii Czerwonej, Smiersz, NKWD przy współpracy UB, MO i lokalnych komunistów, rozpoczęły aresztowania żołnierzy AK Podobwodu Sędziszów - Ropczyce, akty przemocy, aresztowani ginęli, a ich los nie jest znany do dziś. 

Wówczas dowództwo Podokręgu AK Rzeszów podjęło decyzję o ponownym zejściu do konspiracji. Ponad stu żołnierzy AK podjęło
działalność w antykomunistycznym Zrzeszeniu Wolność i Niezawisłość, niejednokrotnie za swoje przekonania ponosząc karę śmierci lub wieloletniego więzienia. Ci, którzy nie zaangażowali się w dalszą działalność, zamiast życia w chwale bohaterów, byli przez lata pod obserwacją UB/SB jako „element niepewny politycznie".

Szlak Partyzancki I Zgrupowania AK Obwodu Dębica.

Szlak wyznacza 15 punktów oznakowanych tablicami, oznakowany na 47 km odcinku kolorem żółtym, kotwicą Polski Walczącej oraz tabliczkami kierunkowymi. Rozpoczyna się na Górze Ropczyckiej w punkcie, gdzie 28 lipca 1944 r. dowództwo AK zarządziło mobilizację. Trasa zatacza pętlę nad Gnojnicą i w Zagorzycach, przez las Budzisz w Nawsiu ku Bystrzycy, wzgórzami pomiędzy Olimpowem, Zagorzycami Górnymi, Wiercanami, Zagorzycami Dolnymi a Iwierzycami w kierunku Sielca Podlasku, Sędziszowa Młp., aby dotrzeć na Poręby I w Krzywej do miejsca, gdzie kiedyś była leśniczówka. 

Trasa przechodzi przez lasy Nadleśnictw Strzyżów i Głogów.

Źródło:

1. https://elitadywersji.org 

2. Szlak Partyzancki I Zgrupowania Armii Krajowej Obwodu Dębica 

3. Podobwód AK Sędziszów–Ropczyce „Sława”. Prace Historyczno-Archiwalne t. XXXIII, Rzeszów 2021

4. O powinności pamięci o leśnych bohaterach i o tragediach sprzed lat. Stud. Mater. Ośr. Kult. Leśn. 16, 2017, s. 131–153