Byli to żołnierze, dla których walka o wolność Ojczyzny nie zakończyła się w maju 1945r.
Do lat 60 walczyli z władzą komunistyczną z wiarą i pamięcią o wolnej i niezależnej Polsce, zwani też „zaplutymi karłami reakcji”, "faszystami", "bandytami" a organizacje, w których walczyli określano mianem „faszystowskimi”.
Wielu zapłaciło życiem i zdrowiem za walkę o wolną i demokratyczną Polskę. Zabici, zamordowani chowani w nieoznakowanych dołach celem wymazania ich na zawsze z pamięci Polaków. Ci co przeżyli i się ujawnili byli inwigilowani i szykanowani w PRL-u.
Na podstawie przeprowadzonych przez IPN badań szacuje się, że liczba Żołnierzy Wyklętych wynosiła w okresie powojennym ok. 200 tys. Połowa z nich pochodziła z Armii Krajowej, około 30 - 40 tys. było związanych z podziemiem narodowym, głównie Narodowym Zjednoczeniem Wojskowym. Dane nie obejmują setek tysięcy anonimowych Polaków zapewniających noclegi, informatorów uprzedzających o zagrożeniu, lekarzy, pielęgniarki, wyżywienie, odzież, transport itp.
W 1945r. w oddziałach leśnych przebywało 13 - 17 tys. osób, w 1946r. 6600 - 8600, zaś po amnestiach w latach 1947- 50 przez oddziały przewinęło się ok. 1800 żołnierzy. Po 1950r. walkę zbrojną kontynuowało ok. 250 - 400 żołnierzy, a po 1953r. istniało już tylko kilkoma zbrojnych grup.
Do najważniejszych, największych bitew, akcji stoczonych przez Żołnierzy Wyklętych należą:
- 21 sierpnia 1944r. bitwa pod Surkontami na Wileńszczyźnie o zachowanie polskości regionu, określana mianem pierwszej regularnej bitwy AK i Armii Sowieckiej. Zginęło w niej 36 żołnierzy AK, w tym dowódca hubalczyk, cichociemny mjr Maciej Kalenkiewicz ps. Kotwicz.
- 24 kwietnia 1945r. odbicie z ubeckiej katowni w Puławach 107 więźniów przez żołnierzy Zgrupowania AK - DSZ mjr. Mariana Bernaciaka ps. Orlika. Na akcję wyruszono spod Sachalina dwoma ciężarowymi. W południe samochody zajechały pod bramę, a żołnierze zgrupowania wraz z mjr. Orlikiem przebrani za Sowietów zaczęli wprowadzać upozorowanych więźniów. Rozpętała się walka, w której zginęło dwóch żołnierzy i kilku zostało rannych, zginęło pięciu ubeków i dwóch milicjantów, pięciu było rannych.
- 6 - 8 maja 1945r. bitwa pod Kuryłówką koło Leżajska oddziałów Narodowej Organizacji Wojskowej (NOW), które odparły trzy ataki NKWD. W bitwie poległo 60 - 70 funkcjonariuszy NKWD i 10 żołnierzy NOW. Wieś Kuryłówka w zemście została przez NKWD spacyfikowana.
- 24 maja 1945r. bitwa w Lesie Stockim na Lubelszczyźnie pod Końskowolą stoczona przez Zgrupowanie AK - DSZ mjr Mariana Bernaciaka ps. Orlik z oddziałami NKWD, KBW, UB i MO. Wzięło udział prawie 700 osób i sprzęt bojowy (kilka pojazdów pancernych). Polacy odnieśli zwycięstwo w tej walce. Poległo tylko 12 żołnierzy AK - DSZ oraz ok. 40 - 72 funkcjonariuszy.
- 31 maja 1945r. bitwa pod Palonką oddziału NSZ liczącego ok. 120 żołnierzy, który przemieszczał się do miejsca koncentracji przed planowanym rozbiciem więzienia UB w Pińczowie. W dniu 28 maja 1945r. dotarł do Palonek, a kolejnego dnia rano został zaatakowany przez grupę UB z Buska Zdrój. 31 maja grupa UB złożona z oddziału szturmowego UB w Busku Zdroju, kompanii szturmowej UB w Kielcach wsparta przez oddział Armii Sowieckiej zaatakowała oddział NSZ por. Stanisława Sikorskiego ps. Jarema. W bitwie zginęło ok 10 partyzantów NSZ oraz ok 10 funkcjonariuszy UB. Po bitwie strzałem w tył głowy zabity został ranny dowódca oddziału NSZ por. Stanisław Sikorski Jarema, a oddział NSZ znalazł schronienie w kompleksie lasów na południe od wsi Chruścice.
- 4 na 5 sierpnia 1945r. akcja na katownię UB w Kielcach, w której ok. 200 żołnierzy kpt. Antoniego Hedy-Szarego uwolniono ok. 354 osób, w tym wielu żołnierzy AK i NSZ.
- 18 sierpnia 1945r. bitwa w Miodusach Pokrzywnych jedna z trzech największych bitew oddziałów podziemia antykomunistycznego uznana za jedną z największych porażek NKWD na ziemiach polskich. 1 szwadron 5 Brygady Wileńskiej por. Zygmunta Błażejewicza ps. Zygmunt i oddział ppor. Władysława Łukasiuka ps. Młota zniszczył oddziały NKWD, UB i LWP pacyfikującymi tereny Podlasia.
- 16 lutego 1946r. bitwa we wsi Gajrowskie koło Wydmin na Mazurach licząca ok. 160 żołnierzy 3 Brygada Wileńska NZW odparła atak półtora tysięcznej grupy operacyjnej oddział NKWD, KBW, UB, LWP. W bitwie poległo dziewięciu żołnierzy. W 1994r. wzniesiono w tym miejscu pomnik, ufundowany przez środowisko kombatantów podziemia narodowego.
- 8 maja 1946r. akcja na katownię UB w Zamościu przeprowadzona przez oddział WiN Romana Szczura ps. Urszula złożony z 12 żołnierzy WiN rozbił więzienie uwalniając 301 - 346 więźniów, w tym czterech podkomendnych skazanych na karę śmierci. Podczas akcji zginęło czterech strażników więziennych. W odwecie za rozbicie zamojskiego więzienia funkcjonariusze UB z Lublina aresztowali krewnych Romana Szczura ps. Urszula. Romana Szczura ps. Urszula wyjechał na ziemie zachodnie i 22 marca 1947r. W latach 1947 - 48 mieszkał w Jeleniej Górze, Lubaniu, Nowej Soli, następnie osiedlił się w Strzyżewie, pow. Leszno, gdzie został aresztowany 8 marca 1949r. przez funkcjonariuszy UB. 23 stycznia 1950r. o godz. 19.00 Roman Szczur ps. Urszula, razem ze Stanisławem Rydzewskim i Józefem Olkiem, został rozstrzelany na dziedzińcu więzienia przy ul. Kleczkowskiej we Wrocławiu.
- 15 czerwca 1946r. zasadzka pod Zwoleniem żołnierzy oddziału Franciszka Jaskulskiego ps. Zagończyk. Ok. 30 samochodów sowieckich jadących szosą podczas zasadzki zostało zniszczonych i zarekwirowanych. Po akcji oddział Zagończyka pojechała do miasta i zdobył posterunek MO. Sowieci w zemście za akcję podziemia spalili część Zwolenia i kilka okolicznych wsi.
artykuły powiązane:
7 maj 1945r. największa zwycięska bitwa oddziałów NOW z Sowietami pod Kuryłówką
Żołnierz Wyklęty oddziału AK - WiN ps. Huragan inspektoratu Puławy mjr. Mariana Bernaciaka ps. Orlika na ziemi zgorzeleckiej
21 sierpnia 1944r. ostatnia walka oddziałów Wileńsko Nowogródzkich Armii Krajowej pod Surkontami
Źródło:
https://xlm.pl/
https://dorzeczy.pl/