Skowronek i Słowik szlakiem Gochów w Powstaniu Warszawskim PW44 cz7. Batalion AK Oaza na Dolnym Mokotowie

Zgrupowanie Batalionu Oaza zostało utworzone wiosną 1944r. w Rejonie 5 Obwodu V Mokotów Okręgu AK Warszawskiego dla Dolnego Mokotowa. Powstanie batalionu było efektem działalności konspiracyjnej zapoczątkowanej podczas spotkania Cypriana Odorkiewicza ps. Krybar, byłego komendanta Obrony Przeciwlotniczej dla dzielnicy Warszawy-Północ we wrześniu 39r. z Melchiorem Szczubełką ps. Jaszczur 17 października 1939r., kiedy to została utworzona na Sadybie Tajna Organizacja Wojskowa Warszawianka działająca w strukturach SZP i obejmująca obszar od Wilanowa do ul Chełmskiej, Sobieskiego do Wisły.
15 czerwca 1943r. na bazie TOW Warszawianka utworzono Rejon 5 Obwodu V Mokotów AK pod kryptonimem Oaza, którego komendantem został współorganizator TOW Warszawianka ppor. Czesław Szczubełek ps. Jaszczur. W kwietniu 1944r. do Rejonu 5 podporządkowano 8 kompanię WSOP ppor. Wenancjusza Kuklińskiego ps. Roman oraz 3 baon WSOP por. Aleksandra Dąbskiego ps. Wilk. To pozwoliło na utworzenie w ramach Rejonu 5 Obwodu V Mokotów AK szkieletowego baonu Oaza pod dowództwem rtm. Emila Vacqueret ps. Gryf z zastępcą por. Januszem Spiechowiczem ps. Barnaba (od 18 sierpnia d-ca kompanii Sadyba).

Z dniem 1 sierpnia 1944r. Batalion Oaza tworzyły trzy kompanie strzeleckie, kompania karabinów maszynowych oraz plutony saperów, łączności i sanitariatu.

1 sierpnia 1944r.  o godz. 11:00 odbyła się odprawa w mieszkaniu por. Jaszczura przy ul. Morszyńskiej 3, na której powiadomiono dowódców poszczególnych oddziałów o wyznaczeniu rozpoczęcia godziny W oraz powtórzono zadania bojowe. Kwaterę dowództwa por. Jaszczur wyznaczył w willi przy Powsińskiej 24 (obecnie 104). Na miejsce koncentracji przy mostku nad Jeziorkiem Czerniakowskim zgłosiło się 211 żołnierzy, w tym 13 oficerów, 5 podchorążych, 43 podoficerów, 126 szeregowców i 24 kobiety, czyli 100% stanu batalionu.

1 kompania miała za zadanie obsadzić ul. Powsińską, zaś 3 kompania ul. Sobieskiego na wysokości Fosy przy ul. Idzikowskiego, by zamknąć drogi wylotowe z Warszawy. 

Siły niemieckie w tym czasie na Sadybie były niewielkie, a załoga Fortu Czerniakowskiego liczyła do 50 żołnierzy. W pobliżu figury św. Jana Nepomucena za ul. Ojcowską (obecnie przy ul. Wiertnicza i Augustówka) mieściło się stanowisko reflektora przeciwlotniczego z kilkuosobową załogą, a drugie stanowisko w pobliżu placu Bernardyńskiego między ul. Idzikowskiego, a Powsińską.
Część oficerów proponowała pierwsze uderzenie skierować na Fort, a potem na reflektor przy placu Bernardyńskim. Por. Jaszczur nie wyraził zgody na to działanie twierdząc, że nie otrzymał takiego rozkazu z Komendy V Obwodu. Do oddziałów Sadyby dołączyła się kompania WSOP pod dowództwem por. Wilka.

1 sierpnia zdobyto stanowisko reflektora przeciwlotniczego biorąc 7 jeńców.

2 sierpnia o świcie po przegranej potyczce na ul. Sobieskiego i po kolejnych stratach por. Jaszczur rozwiązał podległe sobie oddziały Rejonu. Natomiast kompanię kaem pod dowództwem st. sierż. Stanisława Ratajczaka ps. Wojtek wycofał do Lasu Kabackiego, gdzie pod nazwą Kompania Warszawska podporządkował się Komendantowi 5 Rejonu Obwodu Obroża. Pozostali w rejonie żołnierze zakonspirowali się.
Por. Jaszczur ostatecznie pozostał na Sadybie i 3 sierpnia nawiązał kontakt z dowódcą Zgrupowania Pułku AK Baszta ppłk. Stanisławem Kamińskim ps. Daniel.

7 sierpnia Niemcy wycofali się z Fortu Czerniaków, który natychmiast obsadził oddział por. Jaszczura.

18 sierpnia po powrocie plutonu kaem z Lasu Kabackiego została zorganizowana l kompania po dołączeniu byłych oddziałów 5 Rejonu oraz żołnierzy WSOP pod dowództwem kpt. cichociemnego Juliana Kozłowskiego ps. Cichy, a po jego śmierci ppor. Roman Sakowski ps. Odyniec, od 20 sierpnia por. Janusz Spiechowicz ps. Barnaba w składzie:

- 1 pluton, ppor. Wenancjusz Kukliński ps. Roman

- 2 pluton, ppor. Stanisław Kazubski ps. Stasiw

- 3 pluton, ppor. Zygmunt Sadkowski ps. Żyd 

- pluton kaem, st. sierż. Stanisław Ratajczak ps. Wojtek.

W nocy z 18 na 19 oddziały mokotowskie współdziałając z grupą odsieczy ppłk. Mieczysława Sokołowskiego ps. Grzymała z Lasów Chojnowskich zaatakowały niemieckie pozycje w Wilanowie. Podczas walk polegli ppłk. Grzymała oraz kpt. Cichy. 

W wyniku ataku cztery kompanie Krawiec 7 Rejonu VIII Obwodu AK, kompania Gustaw z IV Obwodu Ochota oraz kompanie K1 i K3 Zgrupowania Pułku Baszta wraz z grupkami żołnierzy innych oddziałów, w tym Batalionu Oaza przebiły się na Sadybę i wzmocniły jej obsadę.

19 sierpnia zbudowano pierwszą barykadę na ul. Powsińskiej na wysokości ul. Morszyńskiej, kiedy to rozpoczęło się trwające do 24 sierpnia niemieckie natarcie. Sadyba stanęła w ogniu, jednak nie została spacyfikowana przez Niemców.

22 sierpnia oddziały AK Praga Grochów i Obwodu w liczbie ok. 200 żołnierzy wzmocniły placówki Sadyby.

26 sierpnia został odtworzony Batalion Oaza pod dowództwem kpt. Jacka Wyszogrodzkiego ps. Janusz, adiutantem został ppor. Stanisław Kietliński ps. Hel, a po jego śmierci 15 września ppor. Jerzy Śmiatłowski ps. Świt w składzie 3 kompanii:

- l kompania por. Czesław Zawadzki ps. Legun

 pluton ppor. Konstanty Jabłoński ps. Jasieńczyka,

 pluton ppor. NN. ps. Janusza (dawne plutony 531, 533),

 pluton por. Zbigniew Drzewica-Wasilewski ps. Maciej,

 część Dywizjonu Jeleń rtm. Lech Głuchowski ps. Jeżycki,

- 2 kompania por. Florian Kołodziejczak ps. Maks

 pluton ppor. Witold Pruszko ps. Wita,

 pluton por. NN ps. Batorka,

 pluton sierż. Antoni Stefaniak ps. Pytlasa,

- 3 kompania (Sadyba) por. Janusz Spiechowicz ps. Barnaba, Wenancjusz Kukliński ps. Roman (poległ 1 września)

 1 pluton ppor. Wenancjusz Kukliński ps. Roma,

 2 pluton ppor Zygmunt Sadkowski ps. Żyd (poległ 30 sierpnia),

 3 pluton ppor. Henryk Mont ps. Stanisława  albo ppor. Stanisław

 Kazubski ps. Stasiwa   

 4 pluton kaem st. sierż. Stanisław Ratajczak ps.Wojtek,
- pluton PAL por. Stanisława Ziemskiego ps. Genek w rejonie Cmentarz Czerniakowskiego,

 - pluton 687 Grochów ppor. Witolda Pruszko

 - 2 kompania WSOP por. Juliusz Nehrebecki ps. Hipa

 - grupa por. Zbigniewa Drzewicy-Wasilewskiego ps. Maciej.

 Ppłk. Daniel dołączył do batalionu pozostałość Dywizjonu Jeleń i 2 kompanię WSOP por. Juliusza Nehrebeckiego ps. Hipa.

29 sierpnia ponownie w okolicach Fortu Czerniaków rozgorzały walki.

1 września w narożne kazamaty Fortu Czerniakowskiego uderzyła bomba zabijając dowództwo Sadyby, łącznie 24 oficerów i żołnierzy, w tym por. Szczubełka, a niemieckie natarcie zamieniło Sadybę w pogorzelisko. Powstańcy kolejno wycofywali się w kierunku placu Bernardyńskiego, a później w kierunku ul. Chełmskiej.
2 września zdziesiątkowany Batalion Oaza wycofał się na Dolny  Mokotów.  

Do 16 września oddziały Batalionów Oaza i Ryś przy wsparciu innych oddziałów broniły Sielc. Żołnierze Batalionu Oaza zamykali ul. Belwederską broniąc łączności pomiędzy Dolnym, a Górnym Mokotowem. Po upadku Sielc z resztek oddziałów Batalionów Ryś i Oaza dowodzonych chwilowo przez dowódcę Batalionu Ryś rtm. cichociemnego Andrzeja Czaykowskiego ps. Garda (śmierci 10.10. 1953 wyrokiem WSR w Warszawie) i innych oddziałów sformowano pod dowództwem kpt. Jacka Wyszogrodzkiego ps. Janusz Batalion Oaza-Ryś, który wszedł w skład 30 Pułku Piechoty AK Waligóra pod dowództwem ppłk. Adama Remigiusza Grocholskiego ps. Waligóra.

21 września 30 Pułk Piechoty AK Waligóra wszedł w skład

zorganizowanej 10 Dywizja Piechoty AK im. Macieja Rataja.
25 września po ranym ppłk. Waligóry dowodzenie pułkiem objął Jacek Wyszogrodzki ps. Janusz.
W okresie od 3 do 27 września żołnierze Batalionu Oaza walczyli w

rejonach ul. Piaseczyńska, Konduktorska, Dolnej i Pułaskiej.
27 września Mokotów skapitulował.

Artykuł poświęcony spadkobiercom rodu
z Gochów z Kaszub ps. Skowronek i ps. Słowik
walczących w Batalionie Oaza,
w konspiracji od 1942r.

 

W czasie powstania poległo 180 spośród 500 żołnierzy Batalionu

Oaza.

Lista poległych żołnierzy Batalionu Oaza
na którą trafiłem jest w trakcie opracowania ....

 W opracowaniu wykorzystałem informacje zawarte w:

https://pl.wikipedia.org 

https://pl.wikipedia.org 

https://zeszytykombatanckie.pl/