Marysia szlakiem Gochów w Powstaniu Warszawskim PW44 cz6. Saperzy Brygady Dyspozycyjno – Zmotoryzowanej NSZ Koło na Starym Mieście

Brygada Dyspozycyjno - Zmotoryzowana Narodowych Sił Zbrojnych Koło powstała po reorganizacji i z przekształcenia 1 marca 1944r. dotychczasowego Centrum Wyszkolenia Piechoty NSZ początkowo zwana I Brygadą Zmotoryzowaną przy KG NSZ, a w ostatnich tygodniach Powstania Warszawskiego Grupą Koło.
1 sierpnia 1944r. na kwaterach alarmowych Brygady NSZ z powodu trudności w dotarciu pojawiło się ok. 30% stanu tj. 400 żołnierzy. Dowódcą Brygady NSZ został ppłk Zygmunt Reliszko ps. Bolesław Kołodziejski, a zastępcą ppłk Jan Moraczewski ps. Jan Król.
3 sierpnia 1944r. Brygada NSZ podporządkowała się taktycznie ppłk. Stanisławowi Juszczukiewiczowi ps. Kuba ówczesnemu zastępcy szefa Oddziału I sztabu KG, prowadzącemu m. in. sprawy scaleniowe oddziałów Narodowej Organizacji Wojskowej z AK przy zachowaniu podległości organizacyjnej KG NSZ, a kolejno weszła w skład Grupy Północ AK dowodzonej przez płk Karola Ziemskiego ps. Wachnowski.

Siedziba dowództwa Brygady NSZ znajdowała się w budynku przy ul. Długiej 9. Struktura Brygady została przeorganizowana od podstaw i po kilku dniach w wyniku napływu wielu ochotników liczyła ok. 1200 żołnierzy, którzy rozpoczęli pełnienie służbę na zapleczu, na odcinkach bojowych, w dowództwie Grupy Północ AK, tworząc administrację cywilną poprzez osobę Władysława Świdowskiego, kierownika administracji cywilnej na Starówce.

W pierwszym okresie walk powstańczych oddziały Brygady NSZ z uwagi na brak właściwego przeszkolenia (nowi ochotnicy) oraz uzbrojenia stanowili odwód Grupy Północ i wykonywali podstawowe prace saperskie, realizowali zaopatrzenie, odbierali alianckie zrzuty w okolicach pl. Krasińskich, pracowali przy umacniania barykad na Starym Mieście. Wspólnie z żołnierzami Brygady NSZ służbę pełnili zmobilizowani, a wcześniej uwolnieni greccy i węgierscy Żydzi.

Mimo trudności zaopatrzeniowych, braku uzbrojenia dowództwo Brygady NSZ samodzielnie zorganizowało dzięki posiadanej kadrze inżynierskiej dużą pracownię rusznikarską kierowana przez ppor. Stefana Hlibowickiego ps. Nowosielski oraz trzy szpitale powstańcze na łącznie 200 łóżek. 

Nieuzbrojeni żołnierze Brygady NSZ utworzyli kompanie, które m. in. gasiły pożary, wydobywały zasypanych ludzi, zapewniały transportu zaopatrzenia na wszystkich odcinkach walk na Starym Mieści, a dozbrajane oddziały NSZ byli włączani do oddziałów liniowych jak np.:

- oddział Legii Akademickiej NSZ włączono jako 2 kompanię do batalionu Gozdawa,

 

 

 

 

 

 

- oddział Dywizjonu Artylerii Zmotoryzowanej NSZ Młot walczył w grupie mjr. Włodzimierza Kozakiewicza ps. Barry w Zgrupowaniu Róg,






- kompania saperów, pluton łączności, pluton żandarmerii zostały oddane do dyspozycji Dowództwa Grupy Północ.

I w tym momencie po zapoznaniu Państwu z zarysem Brygady Dyspozycyjno - Zmotoryzowanej NSZ Koło pokrótce przedstawiam pokrótce historię kompanii saperów, w której przyszło walczyć pierwszemu pokoleniu Gochów z Kaszub urodzonym w wolnej Warszawie i jej nieodległych okolicach. 

Kompania saperów wchodziła w skład 1 Pułku Rozpoznawczego NSZ, której struktura wyglądała następująco:
- Dowódca – mjr Ferdynand Silny ps. Grad Baczyński
- Z-ca dowódcy – mjr. Józef Blajer ps. Józef Reda
- Kwatermistrz – kpt. Feliks Zbierajewski ps. Pac
- 1 dywizjon – dowódca por. NN
- 2 dywizjon – dowódca kpt. Czesław Kuchciński ps. Smok,
- z-ca d-cy kpt. NN ps. Stary,
- adiutant por. NN ps. Białynia,
- szef kancelarii por. Władysław Kudoliński,
- szwadron kawalerii - dowódca por. NN ps. Krzywda,
- kompania Strzelecka - dowódca ppor. Bronisław Wanat,
- 3 dywizjon – dowódca por. Witold Sapieha ps. Lis,
- kompania Saperów - dowódca ppor. Tadeusz Szczepanowski ps. Szczepan,
- z-ca d-cy ppor. Stefan Szałwiński ps. Andrzej

 

Dowództwo 1 Pułku Rozpoznawczego NSZ mieściło się na Starym Mieście przy ul. Długiej 7 przy ówcześnie zorganizowanym punkcie werbunkowym, natomiast dowództwo 3 Dywizjonu NSZ stacjonowało przy Długiej 8.

15 sierpnia 1944r. kompania saperów NSZ ppor. Szczepana została podporządkowana Szefowi Saperów Dowództwa Grupy Północ AK mjr. Jerzemu Hryniewiczowi ps. Juliusz i razem z kompanią AK ppor. NN ps. Kulesza utworzyła Batalion Saperów dowodzonym przez kpt. Henryka Glassa ps. Wolski.

Kompania saperów NSZ walczyła na wyznaczonych placówkach przy ul. Franciszkańskiej i Bonifraterskiej, prowadziła prace fortyfikacyjne przy ulicach Mostowa, Długa, przy Arsenale, przy kościele garnizonowym oraz przy przekopywaniu tunelu pod ul. Bonifraterską z kościoła Jana Bożego do getta, a pod koniec sierpnia zaminowania tejże ulicy Bonifraterskiej. 

Podczas ewakuacji Powstańców ze Starego Miasta do Śródmieścia oddziały Brygady NSZ przechodziły razem z oddziałami AK, z którymi wspólnie dotychczas walczyły na poszczególnych odcinkach.

 

 

Podczas walk na Starym Mieście zginęło 128 żołnierzy Brygady NSZ, zaś 500 zostało rannych lub zaginęło, a kompania saperska NSZ była jednym z ostatnich oddziałów, które kanałami ze Starego Miasta ewakuowały się do Śródmieścia dopiero 5 września 1944r. 

 

Artykuł poświęcony przedstawicielce rodu
z Gochów z Kaszub ps. Marysia,
w konspiracji od 1942r.

W opracowaniu wykorzystałem informacje zawarte w:
- https://pl.wikipedia.org,
- Narodowe Siły Zbrojne w Powstaniu Warszawskim (1 VIII - 2 X 1944)