... Tajemnice Jeleniej Góry... Ppłk Stefan Zając urodzony 26 grudnia 1895r. służbę rozpoczął jako dowódca kompani w 1 pułku piechoty Legionów 3 DP Legionów w listopadzie 1918r. który został przekształcony w lutym 1919r. w 7 pp Legionów, którego ostatecznie miastem garnizonowym został Chełm Lubelski.
Od 1 do 10 listopada 1918r. żołnierz pułku rozbrajali Niemców w Warszawie, Ostrowi, Małkini itd. Do boju pierwszy rusza II batalion po agresji 24 stycznia Czechosłowacji na Śląsk Cieszyński, gdzie 26 przeszedł chrzest bojowy pod Kisielowem. Następnie z III batalionem skierowany został na wojnę z nowo powstającym państwem na terytorium I RP Ukrainą Zachodną.
7 marca 1919r. pod Wołczuchami pułk stacza pierwszy bój po czym przemieszcza się do Twierdzy Przemyśl, a w kwietniu do Ustrzyk Dolnych. 15 maja 7 pp Legionów stacza zwycięski bój pod Chyrowem, kierując się w pościgu na Sambor i Borysław otwiera 3 dywizji drogę na Stanisławów. Kolejno 7 pp Leg do 21 czerwca toczy krwawe boje pod Denusowem i o Brzeżany, po czym wycofuje się pod Gniłą Lipę.
7 czerwca 7 pp Leg. podczas generalnego natarcia brawurowym atakiem przerwała front ukraiński. 17 lipca 7 pp Legionów dociera do Zbrucza, po czym po stabilizacji frontu 22 sierpnia odchodzi do Ostrowa pod Tarnopolem i dalej pod Wilno.3 stycznia 1920r. oddziały 1 Dywizji Polskiej, w składzie której walczy 7 pp Leg. zdobywają Dynenburg na Łotwie. Za męstwo w boju por. Stefan Zając został odznaczony Krzyżem Virtuti Militari kl. 5 oraz wielokrotnie Krzyżem Walecznych.
W kwietniu 1923r. został przeniesiony do 19 pp we Lwowie, a 1 czerwca 1927r. do 71 pp w Zambrowie na stanowisko d-cy I batalionu, po awansie na mjr 1 stycznia 1928r. został w kwietniu 1928r. przeniesiony na stanowisko d-cy I batalionu 40 pp.9 stycznia 1932r. został nadany Stefanowi Zającowi Krzyż Niepodległości za udział w walce o niepodległą Polskę przed wybuchem I wojny światowej. W latach 1938-39 był d-cą 32 pp 8 DP w Modlinie, którym dowodził podczas barbarzyńskiej napaści Niemiec na Polskę 1 wrześniu 1939r.
We wrześniu 32 pułk piechoty stacjonował koło Ciechanowa ponosząc 3 września duże straty w ramach 8 DP będącą odwodem Armii Modlin. Do 6 września pułk wycofał się do Modlina. 3 września 3 batalion mjr Mariana Jana przejął obronę odcinka Pomiechówek.
W dniach 11 - 13 września 32 pp walczył w Puszczy Kampinoskiej celem nawiązania kontaktu z wojskami GO gen. Thomméego Armii Łódz. 14 września obrona Modlina podzielona została na odcinki:
- Zakroczym - 2 Dywizja Piechoty
- Twierdza - 30 Dywizja Piechoty
- Pomiechówek - 28 Dywizja Piechoty
- Nowy Dwór - Kazuo - 8 Dywizja Piechoty, od 20 września - 30 Dywizja Piechoty.
8 DP składająca się z 13pp, 32 pp, 8 pal bez II dywizjonu liczyła 10140 żołnierzy i jej odcinek podzielony został nastepująco:
- Nowy Dwór pomiędzy Narwią i Wisłą, obsadzony przez 32 pułk piechoty
- Kazuo w łuku Wisły obsadzony przez 13 pp rozlokowany w Kazuniu.
Odcinek Nowy Dwór o szerokości ok. 5 km był przedzielony linią kolejową Warszawa – Działdowo, co dzieliło obronę na dwa sektory:
- północny od Narwi do toru kolejowego
- południowy od toru kolejowego do Wisły.
Teren w obu sektorach był zalesiony. Północny sektor zabezpieczał 32 pułk piechoty bez I kompanii 32pp wspierany ogniem III dywizjonu 8 pal. Stanowisko dowódcy ppłk Stefana Zająca było w forcie IV, który stanowił oparcie dla prawego skrzydła sektora północnego. Południowy sektor ppłk Konrad Szramka zajmował I batalion 32 pp mjr Edward Jasioski, batalion marszowy 56 pp oraz III dywizjonu 8 pal. Największe zagrożenie dla Modlina występowało właśnie na odcinku Nowy Dwór, gdzie niemiecka 228 DP sforsowała Narew w rejonie Orzechowo – Dębe i kierowała się w kierunku Nowego Dworu. Ok. 15 doszło do walk w rejonie Krubina, gdzie Niemcy zdołali wyparli kawalerię dywizyjną 8 DP, a natarcie zostało wsparte artylerią na północny sektor obrony 32 pp.Natarcie załamało się w ogniu artylerii i broni maszynowej polskiej obrony. Po nieudanym ataku przez kilka dni panował spokój co oznaczało, że Niemcy szykują kolejny atak. Wielogodzinne bombardowanie lotnicze twierdzy 17 września spowodowały duże straty wśród obrońców.
Ataki Niemców 18 września w północnym rejonie twierdzy były pozoracyjne i szybko się załamały. Główne uderzenie 227 DP było na odcinku Nowy Dwór wzdłuż szosy prowadzącej do Bożej Woli, gdzie Niemcy przełamali obronę 1 kompani por. Gołębiowskiego i podeszli do Bożej Woli, ale zostali wyparci przez kontratak kompanii II batalionu 32 pp mjr Pakuła. Niemcy nie podjęli ponownych ataków na odcinku Nowy Dwór, ale prowadzili intensywny ostrzał artyleryjski i bombardowanie lotnicze 32 pułku piechot, co spowodowało duże straty.
29 września ok. godz. 8. dotarł do 32 pułku piechoty rozkaz o kapitulacji Modlina i zaprzestaniu walk. Ok godz. 9 nastąpiło przerwanie walk na odcinku Nowy Dwór,a dowódca pułku ppłk Stefan Zając wydał rozkaz o rozwiązaniu 32 pułku piechoty. Od godziny 10 żołnierze zaczęli składanie broni. Po kapitulacji Modlina ppłk Stefan Zając kolejne lata spędził jako więzień oflagu. Po wojnie wrócił do Polski i zamieszkał w Jeleniej Górze, gdzie zmarł nagle zmarł 29 lipca 1961r.
