31 sierpnia 1944r. zginęło ok. 200 żołnierzy Zgrupowania Chrobry I w reducie Pasaż Simonsa

     Bywając w Warszawie spaceruję ulicami, gdzie zawsze trudno nie spotkać śladów pamięci heroicznych walk żołnierzy Powstania Warszawskiego 1944r.     Mój podziw tym większy dla obecnych Warszawiaków ze nie legli, za wieczną Pamięć, którą codziennie widać na ulicach miasta, które powstało z ruin.
     Tym razem kroki swoje skierowałem w pobliże Pomnika Powstania Warszawskiego do Ogrodu Krasińskich od ulicy Bielańskiej, następnie Bohaterów Getta, gdzie niedaleko wejścia po prawej stronie ukazuje się Pomnik Pamięci poległych żołnierzy Batalionu Chrobry I. Batalion wywodził się z samodzielnego oddziału zorganizowanego przez por. Kazimierza Burnosa ps. Cordę w 1939r. Do 1941r. oddział liczył ok. 100 żołnierzy.
   Na początku 1942r. dzięki współpracy z kpt. Gustawem Billewiczem ps. Sosna oddział włączono do Polskiej Organizacji Zbrojnej, która scalona kolejno z Armią Krajową weszła w skład Rejonu IV Obwodu Śródmieście AK jako III batalion "Chrobry" obok scalonych I batalionu "Vistula" przemianowanego na batalion Kilińskiego oraz III batalionu Łukasińskiego.

     Dowódcą batalionu "Chrobry" został kpt. Gustaw Billewicz ps. Sosna. W 1943 w skład batalionu weszły kompania ppor. Tadeusza Kajetańskiego ps. Edwarda oraz ppor. Mariana Wardzyńskiego ps. Mariana, a od maja 1944 sierż. Mieczysława Kalinowskiego ps. Wiernego ze Związku Powstańców Niepodległościowych (ZPN).
     Batalion stanowił XI Zgrupowanie 4 Rejonu liczące ponad 600 ludzi.
     Podczas Powstania Warszawskiego batalion miał następujące zadania:  zamknięcie ul. Żelaznej, zdobycie siedzibę żandarmerii niemieckie Nord Wachy, zamknięcie ul. Chłodnej z przylegającymi do niej ul. Wronią, Towarową, Karolkową, pomoc w opanowaniu obiektów Zakładów Philips, opanowanie rejonu aż do Al. Jerozolimskich.
   W momencie wybuchu walk batalion liczył ok. 400-450 żołnierzy, a na uzbrojeniu posiadał 1 ręczny karabin maszynowy, 15 pistoletów maszynowych, 49 pistoletów, 120 granatów i kilkadziesiąt butelek z benzyną. 3 sierpnia powstańcy batalionu Chrobry zdobyli siedzibę żandarmerii niemieckiej Nord Wache biorąc do niewoli 40 jeńców i zdobywając broń.
   Początkowo batalion walczył w rejonie ul. Żelazna, Krochmalna, Grzybowska, Łucka, Pańska, Twarda, Prosta, część Wolskiej, Karolkowej i Młynarskiej, między Al. Jerozolimskimi a Dworcem Towarowym.
   6 sierpnia większość żołnierzy batalionu Chrobry I przeszła na Stare Miasto bez kompani „Cordy”, która prowadziła walki w Śródmieściu w ramach Batalionu Szturmowego Rum.
   Na Starówce batalion Chrobry wszedł do odwodu Grupy Północ płk. Karola Ziemskiego ps. Wachnowski (współzałożyciel i prezes Stowarzyszenia Polskich Kombatantów w Londynie, gdzie zmarł) i został zakwaterowany w szkole przy ul. Barokowej, kolejno przechodząc do Arsenału i Pasażu Simonsa.
   13 sierpnia kpt./mjr Gustaw Billewicz ps. Sosna objął dowództwo Zgrupowania Zachodniego Kuba-Sosna utworzonego na Starym Mieście z oddziałów Zgrupowania Sienkiewicz oraz oddziałów powstańczych, które pod naporem niemieckich ataków z Woli i Muranowa wycofały się na Stare Miasto rozlokowany pomiędzy zgrupowaniami Radosław i Róg.

   Dowódcami batalionu Chrobry I byli kolejno kpt. ps. Kamień, kpt. Edward Kozłowski ps. Edward, kpt. Tadeusz Majcherczyk ps. Zdan i od 24 sierpnia kpt. Władysław Jachowicz ps.Konar.

   Poza obroną Arsenału i Pasażu Simonsa (dziś rejon granicy ogrodu Krasińskich) brał udział w walkach o Dworzec Gdański, bronił Pałacu Mostowskich, Białego Domku. Największe straty batalion poniósł podczas bombardowania 31 sierpnia.
   30 sierpnia 1944r. wszystkie kompanie przybyły do 6-piętrowego Pasażu Simonsa od Arsenału, Pałacu Mostowskich i od ogrodu Krasińskich po nieudanym nocnym ataku celem przedostania się do Śródmieścia.
   Cały batalion schronił się w piwnicy, gdzie wszyscy położyli się spać, a ok. godz. 10 rano rozpoczął się najtragiczniejszych w dziejach Warszawy nalotów niemieckich bombowców, podczas którego zrzucano  półtonowe i tonowe bomby.Ocalało tylko 9 osób przebywających w części zajętej przez dowództwo i adiutanturę.
   W ruinach Pasażu Simonsa śmierć poniosło ok. 200 żołnierzy batalionu Chrobry I z plutonu Śmiałka, kompanii zapasowej Prawdzica, kompanii Edwarda, dwóch kompanii szturmowych Konara i Klima oraz osoby cywilne.

   Z ekshumowanych 99 ciał zidentyfikowano 29 osób, w tym powstańców:
- Zygmunt Sidorkin ps. Zygmunt,
- Kazimierz Ksawery Rybicki,
- Jan Kołodziejski,
- Stanisław Justyniak,
- Aleksander Olszewski ps. Czarny,
- Jadwiga Żebrowska ps. Iga,
- Wiesław Gajewicz,
- Ryszard Prokopiak,
- Jan Sado, Jan Flaszenberg,
- Stanisław Gresling,
- Roman Kasprzycki,
- Adam Zdanowicz,
- Kazimierz Kopczyński,
- Czesław Kamiński,
- Zygmunt Grocholski,
- Konrad Okraszewski,
- Florian Jaranowski ps. Zygmunt,
- Krzysztof Czaplicki ps. Marian,
- Franciszek Pater.
   1 września batalion przeszedł kanałami na śródmieście. Tutaj zajął stanowiska przy ul. Brackiej. 11 września po śmierci mjr. Sosny dowództwo nad zgrupowaniem przejął cichociemny kpt. Stefan Mich ps. Kmita, a pozostałości batalionu został włączony do 2 kompanii strzeleckiej 15 pp Wilków AK.

   Przy parku Krasińskich na Pałacu Krasińskich umieszczono kolejne płyty upamiętniające walczące oddziały powstańcze:
- Żołnierze Batalionu Parasol Zgrupowania Radosław AK, którzy przeszli również z Woli na Starówkę, gdzie walczyli od 10 sierpnia do 1 września 1944r., w walkach tych zginęło 100 żołnierzy, po czym  pozostali przy życiu przeszli na Czerniaków
- 104 Samodzielna Kompania Związku Syndykalistów Polskich Zgrupowania Róg AK, która zajęła pałac 2 sierpnia 1944r. i walczyła na innych redutach Starego Miasta

Źródło:
wikipedia.org/wiki/Batalion_Chrobry_I
kurdwanowski.pl/pdf