10 Brygada Kawalerii gen. Stanisława Maczka jako jedna z nielicznych jednostek Wojska Polskiego przedostała się w całości na Węgry i przeszła cały szlak bojowy polskich sił zbrojnych na zachodzie. Jednostka będąc w składzie sił alianckich kontynuowała tradycje 10 Brygady Kawalerii walczącej we wrześniu 1939r. Sformowana w Wielkiej Brytanii rozkazem Naczelnego Wodza gen. Władysława Sikorskiego z 25 lutego 1942r. przeznaczono została do inwazji na okupowaną przez Niemców Francję.
Desant żołnierzy 1 Dywizji Pancernej w Normandii trwał od 29 lipca do 4 sierpnia 1944r. bez strat. Dywizja została skoncentrowana w rejonie Bayeux z zadaniem wsparcia oddziałów kanadyjskich przy atakach na bronione przez Niemców wzgórza okalające Falaise.
Ich opanowanie przy wsparciu armii amerykańskiej miało umożliwić odcięcie wojskom niemieckim (5 Armia Pancerna i 7 Armia) odwrotu poprzez zamknięcie ich w tzw. kotle.
„Bijcie się twardo, ale po rycersku!” – mówił gen. Maczek
I Dywizja Pancerna dowodzona przez gen. Stanisława Maczka składała się z ochotników z Polski. Do działań bojowych I Dywizja Pancerna gen. Maczka weszła 8 sierpnia 1944.
14 sierpnia rozpoczęła się druga faza bitwy, w której ponowili ataki na pozycje niemieckie. Dywizja podzielona na dwa zgrupowania zdobyła Chambois i Mont Ormel (wzgórza 262 - nazywane przez gen. Maczka „Maczugą”) okrążając wojska niemieckie i blokując im drogę ucieczki.
21 sierpnia Polaków walczących o wzgórze Maczugę zluzowały oddziały kanadyjskie. Lądowanie na plażach Normandii, zacięte boje pod Caen i Falaise, walki o Abbeville i St. Omer we Francji, zdobycie belgijskich miast Ypres czy Ostendy, ostateczne wyzwolenie Gandawy, holenderskiej Bredy i innych miast okryły żołnierzy generała Maczka wielką i zasłużoną chwałą i sławą, o której powoli dowiadujemy się teraz, kilkadziesiąt lat o tych wydarzeń.
Witano ich jak prawdziwych bohaterów, a mieszkańcy miasta Breda, każdemu żołnierzowi Dywizji przyznali Honorowe Obywatelstwo Miasta Breda. Służbę w szeregach I Dywizji Pancernej pełnił arcyksiążę Karol Stefan Habsburg z żywieckiej linii Habsburgów, jako zwykły żołnierz, 1 listopada 1990 roku został awansowany na generała broni.
Po sukcesach we Francji dywizja wyzwalała miasta Belgii i Holandii. Miejscowa ludność witała ich jak bohaterów; w witrynach sklepowych wielu miejscowości pojawiły się napisy „Dziękujemy Wam, Polacy!”.
Szlak bojowy dywizji gen. Maczka zakończyło zdobycie 5 maja 1945 r. bazy niemieckiej marynarki wojennej w Wilhelmshaven.
1 Dywizja Pancerna brała udział w walkach na froncie zachodnim łącznie przez 283 dni odnosząc straty ponad 5100 zabitych i rannych żołnierzy. W ciągu całej kampanii dywizja wzięła do niewoli ponad 52 tys. niemieckich żołnierzy.
Gen. Stanisław Władysław Maczek urodził się w Szczercu pod Lwowem 31 marca 1892r., którego bronił w czasie wojny polsko-bolszewickiej, kiedy to odtworzył batalion szturmowy. Po wojnie Stanisłąw Maczek kontynuował służbę w Wojsku Polskim. W 1923r. uzyskał awans na podpułkownika, kolejno ukończył studia uzupełniające w Wyższej Szkole Wojennej i został szefem ekspozytury wywiadu wojskowego we Lwowie. Następnie pełnił funkcję zastępcy dowódcy 76 pułku piechoty oraz dowodził 81 pułkiem Strzelców Grodzieńskich. W 1938r. został dowódcą 10 Brygady Kawalerii, pierwszej polskiej jednostki zmotoryzowanej stanowiącej zalążek sił pancernych.
Podczas kampanii 1939r. dowodzona przez gen. Maczka jednostka zadała ciężkie straty niemieckiemu XXIII Korpusowi Pancernemu oraz uczestniczyła w walkach wodwrotowych mających na celu opóźnienie marszów przeciwnika. Po raz kolejny walczył w obronie Lwowa, ale po wkroczeniu Armii Sowieckiej wraz z jednostką przekroczył granicę Węgier, gdzie został internowany. Przez Węgry przedostał się do Francji, gdzie, po awansie na generała brygady, częściowo odtworzył 10 Brygadę Kawalerii Pancernej, z którą u boku wojsk francuskich walczył później w Szampanii. Po kapitulacji Francji gen. Maczek ukrywał się w Marsylii, a następnie przedostał się do Wielkiej Brytanii, gdzie wstąpił ponownie do PSZ na Zachodzie, gdzie powierzono mu dowództwo nad 1 Dywizją Pancerną.
4 czerwca 1945r. na cześć gen. Stanisława Maczka, gen. Tadeusz Bór-Komorowski nadał zajętemu przez wojsko polskie 19 maja niemieckiemu miastu Haren nową nazwę Maczków, miało być częścią polskiej strefy okupacyjnej w Niemczech. W ciągu 10 dni mieszkańcy miasta zostali przeniesieni do innych miejscowości, a ich miejsce zajęło ok. 5 tysięcy Polek i Polaków uwolnionych z obozów pracy i obozów jenieckich. W pieczęci herbu miasta znalazł się kwiat maku, hełm i skrzydło husarskie, które były znakiem 1 Dywizji Pancernej ge. Maczka.
Jesienią 1946r. Polacy zaczęli opuszczać Maczków, a w okolicy pozostali nieliczni więźniowie obozów. Niemiecką nazwę Haren przywrócono 10 września 1948r.
Gen. Stanisław Władysław Maczek zmarł w dniu 11 grudnia 1992 r w Edynburgu w wieku 102 lat. Został pochowany zgodnie ze swoim życzeniem wśród swoich poległych żołnierzy na Polskim Wojskowym Cmentarzu Honorowym przy Ettensebaan w Bredzie.
artykuły powiązane:
Żołnierze generała Maczka. Doświadczenie i pamięć wojny
Ostatni „Maczkowiec” Antoni Adamowicz z Pohorełki pow. Wołożyn woj. Nowogródzkie
Źródło:
http://www.maczekmuseum.nl
http://www.maczek.garizzim.pl/
http://podkarpackahistoria.manifo.com
