Armia Krajowa Zgorzelec (AK - NSZ - ROAK - AKO - NZW - WiN) - Wirtualne Muzeum Historii Wy(za)klętej

Za dywizję wołyńską .. szubienica w Lublinie, ojczyste Majdanki. Za ... bój pod Nowogródkiem długi urlop w więzieniu. Za bój o .. Rossę, Ostrą Bramę, Wilno – sucha gałąź lub zsyłka .. Za dnie i noce śmierci, za lata udręki .. raz w oczy a drugi w szczęki. Za wsie spalone, bitwy, gdzie chłopska szła czeladź – list gończy .. dopaść i rozstrzelać!... Za wyroki na katów, za celny strzał .. Jeden wyrok, do tiurmy ..Za Warszawę, .. powstańcze zachcianki - specjalny oddział śledczy ...

czwartek, 25 sierpnia 2016

Ośrodek Mobilizacyjny Okręgu Wileńskiego AK 1944 - 1948 cz. 4 - Akcja X

   Od początku 1948r. żołnierze Okręgu Wileńskiego AK zajęli się wywiadem, który w następnych miesiącach przyczynił się do jego likwidacji przez UB. Operacja mającą na celu zlikwidowanie siatki Okręgu Wileńskiego UB zaczęła organizować pod koniec 1947r. po zebraniu informacji uzyskanych podczas tzw. amnestii Akcja X. Ogólnopolska akcja UB przeprowadzona w okresie czerwiec - listopad 1948r. była jedną z największych akcji służb komunistycznych,.
   Akcja swoim zasięgiem obejmowała wszystkich repatriantów z Wileńszczyzny i Nowogródczyzny. Najbardziej niebezpieczne osoby były aresztowane, reszta ewidencjonowana i poddana wnikliwej inwigilacji. Działania UB doprowadziły do
rozpracowania sztabu Okręgu. Akcja rozpoczęta 7 czerwca 1948r. w drugiej połowie czerwca i początkach lipca 1948r. przyczyniła się do aresztowania sztabu oraz kilkuset osób luźno powiązanych z Okręgiem.
   23 czerwca aresztowano na Dolnym Śląsku w Solicach Zdroju zastępcę Komendanta Okręgu por. Wacława Walickiego ps. Tossaro.
   25 czerwca UB we Wrocławiu aresztowało organizatora siatki informacyjnej kryptonim Krzysztof kpt. Aleksandra Tomaszewskiego ps. Bończa i Komendanta ppłk Antoniego Olechnowicza.
   26 czerwca w UB aresztowało w Szklarskiej Porębie por. Zygmunta Szymanowskiego ps. Bez wraz z żoną, natomiast w Poroninie k. Zakopanego mjr Zygmunta Szendzielarza ps. Łupaszko.

   29 czerwca UB aresztowało w Łodzi łączniczkę Reginę Sakowicz ps. Renia, 30 czerwca w Krakowie por. Lucjana Minkiewicza i jego żonę Wandę.
   7 lipca we Wrocławiu UB śmiertelnie raniło łącznika ppor. Antoniego Wodyńskiego ps. Odyniec na klatce schodowej kamienicy, gdzie mieszkała żona kpt. Władysława Łukasika ps. Młot.
   12 lipca we Wrocławiu UB aresztowało Henryka Urbanowicza ps. Zabawa, harcerza Czarnej Trzynastki, żołnierza III Brygady Wileńskiej AK Szczerbca.
   W ręce UB wpadło archiwum Ośrodka Mobilizacyjnego Okręgu Wileńskiego AK, wiele aresztowań było wynikiem zeznań. Akcja X objęła wszystkich Wilnian, aresztowano co najmniej 6 tys. osób, z których ponad 2 tys. skazano w sfingowanych procesach, reszta po trwającym minimum pół roku ciężkim śledztwie była początkowo zwalniana,n nie wiedząc, że czeka ich wkrótce ponowny areszt i skazania.Na terenie Dolnego Śląska UB aresztowała co najmniej 838 osób.

   Najwyżsi oficerowie Komendy Ośrodka Mobilizacyjnego Okręgu Wileńskiego AK zostali skazani na kary śmierci. 8 lutego 1951r. funkcjonariusze komunistycznego UB zabili wyrokiem WSR w Warszawie w więzieniu na ul. Rakowieckiej:
- ppłk Antoniego Olechnowicza,
- mjr Zygmunta Szendzielarza,
- por Lucjana Minkiewicza,
- Wacława Walickiego,
- Henryka Borowskiego,
- Wiktora Kuczyńskiego,
- Jerzego Łozińskiego,
- Edmunda Bukowskiego
i wielu do dzisiaj nierozpoznanych łącznie ok 50 osób. Wyrok śmierci był wydawany także w stosunku do kobiet m.in. Janina Kruk - ostatnia kierowniczka komórki legalizacyjnej (nie wykonano). Śmierć naturalna sprowokowana przez UB płk Aleksandra Krzyżanowskiego w mokotowskim więzieniu. Aresztowano także wiele rodzin Wileńskich i Nowogródzkich akowców, które traktowano z identyczną brutalnością. Za bycie żoną oficera, czy żołnierza wileńskiej AK groziła kara do kilkunastu lat więzienia i wszystkie zostały aresztowane, niektóre były w ciąży.
   W więzieniu komunistycznym PRL-u rodziły się dzieci żołnierzy walczących o niepodległość Polski z komunistyczną dyktaturą, w tym m.in. córki por. Lucjana Minkiewicza, por. Zygmunta Szymanowskiego ps. Bez, a żona Zofia Szymanowska, skazana na długoletnie więzienie zachorowała na gruźlicę.

   26 lutego 1949r. w więzieniu UB w Prudniku dowódca grupy Wileńskiej Józef Pacajkiewicz vel Dembiński popełnił samobójstwo przez poderżnięcie sobie żył w zgięciu łokcia. Był żołnierzem ze Zgrupowania Stołpecko - Nalibockiego mjr. Pilcha ps. Góra - Dolina. W oddziale partyzanckim walczył pod ps. Groźny od początku jego istnienia,jednak nie wytrzymał śledztwa i wolał popełnić samobójstwo niż wydać kolegów.
   Wileńskim akowcom wytoczono, co najmniej dwa procesy pokazowe m.in. proces tzw. Grupy Cecylia w Bydgoszczy (kary śmierć), który dotyczył oficerów kontrwywiadu członków sztabu Okręgu Wileńskiego:
- Jerzy Łoziński
- Stanisław Subortowicz
- Witold Milwid (żołnierz egzekutywy wileńskiej, komórki wykonującej wyroki śmierci na kolaborantach, wykonywał wyrok na red. Ancerewiczu, współpracowniku niemieckim)
   23 października 1950r. zaczął się główny proces Okręgu Wileńskiego AK Antoniego Olechnowicza, Zygmunta Szendzielarza, Lidi Lwów, Lucjana Minkiewicz, Wandy Minkiewicz i Henryka Borowskiego.
   Aresztowania uniknął i przetrwał do 1956r. Kazimierz Rutkowski oficer zamieszkały w Bydgoszczy. Zagranicę zdołali się przedrzeć m.in. trzej żołnierze mjr. Łupaszki;
- Janusz Rybicki ps. Kukułka
- Bogdan Obuchowski vel Zbigniew Cyrski ps. Zbyszek
- Marian Jankowski vel Hejbowicz ps. Marek.
   Przez Czechosłowację przedostali się do amerykańskiej strefy okupacyjnej w Austrii, nie korzystali z żadnego z ustalonych szlaków przerzutowych, poruszali się samodzielnie. Kilka osób zdołało uniknąć aresztowania zmieniając adresy i nazwiska.

W latach 1950 - 1952 przeprowadzono co najmniej dwie ogólnopolskie akcje o kryptonimach Wilejka i Kino rozpracowujące środowisko wileńskie, w trakcie których aresztowano i skazano ponad 10 tys. żołnierzy i osób powiązanych. Największe skupiska żołnierzy wileńskiej AK na terenach dzisiejszej Polski po wojnie to Gdańsk, Pomorze, Dolny Śląsk, Warmia i Mazury.