mjr. Władysław Dybowski z organizacji narodowej na wiceprezydenta Legnicy

   Władysław Dybowski urodził się 17 maja 1892r. w Warszawie jako syn Jana i Władysławy z domu Kuklińskiej. W latach 1905-06 brał udział w demonstracjach ulicznych Polskiej Partii Socjalistycznej (PPS). Po egzaminie dojrzałości w latach 1912– 17  studiował w Kijowie na Instytucie Handlowym, gdzie zdobył umiejętność języka rosyjskiego, francuskiego i niemieckiego.
 W marcu 1917r. zmobilizowany do armii rosyjskiej z przydziałem do 4 Pułku Strzelców Polskich 1 Dywizji został skierowany na front austriacki, gdzie walczył jako młodszy oficer kompanii i pełnił funkcję adiutanta batalionu.
   Od sierpnia 1917r. wcielony z jednostką do 1 Korpusu Wschodniego gen. J. Dowbór - Muśnickiego brał udział w walkach z Niemcami jako dowódca
kompanii i pełnił funkcję adiutanta pułku. Jednocześnie od września 1917r. do kwietnia 1918r. aktywnie działał w Związku Walki Czynnej. Po likwidacji 1 Korpusu Wschodniego przedarł się na Bukowinę w Rumunii.                                                                                            Odznaka I Korpusu w Rosji: Anwit

   Na Bukowinie w Czyniszewicach ożenił się z Katarzyną Leśniewicz, gdzie 24 sierpnia 1919r. urodził się jego syn Konrad. Nastepnie Władysław z rodziną przedostał się do Stanisławowa, gdzie w  Rejonowej Wojskowej Komendzie Uzupełnień otrzymał przydział do Dowództwa Frontu Galicyjskiego w Krakowie.
   Bierze udział w wojnie przeciwko bolszewikom, gdzie otrzymuje kolejne awanse za zasługi w walkach m.in. pod Czortkowem i Husiatynem ostatecznie zostając adiutantem Inspektora Armii gen. Józefa Hallera. Po przeszkoleniu w 1922r. w 6 Pułku Strzelców Konnych, odbył w 1923r. oficerski kurs w Centrum Szkolenia Kawalerii w Grudziądzu.
   1 czerwca 1926 r. dowódcą 3 Szwadronu 6. Pułku Strzelców Konnych, a następnie pełnił funkcję adiutanta pułku. Odznaczony Krzyżem Walecznych, Medaille Interalliee i Medalem Niepodległości.
   26 kwietnia 1928r. został przeniesiony w stan spoczynku i zamieszkał w Opatowie Kieleckim, gdzie w 1934r. podjął działalność polityczną w Organizacji Polskiej (OP) strukturze Stronnictwa Narodowego.
   W czasie okupacji niemieckiej przenosi się do Krakowa, gdzie pracuje w Zakładach Zieleniewskiego. Działając w Organizacji Polskiej walczy w Narodowych Siłach Zbrojnych. W 1942r. organizuje i dowodzi Krakowską Brygadą Obrony Narodowej pod ps. Przemyski.
  Podczas okupacji sowieckiej na terenie Polski przechodzi do struktur cywilnych Organizacji Polskiej. Kontynuuje walkę z sowietyzacją Polski poprzez kontrpropagandę, wywiad, demaskując cele władzy komunistycznej przyszłego PRL i okupanta sowieckiego. Wraz z nim walkę kontynuuje syn Konrad, który uczestniczył w konspiracji przeciwko Niemcom, komunistom i Sowietom.
   Po wkroczeniu Armii Sowieckiej 17 stycznia 1945r do Krakowa na polecenie Komitetu Wykonawczego OP mjr. Władysław Dybowski wstąpił do PPR i następnie sam wydał taki rozkaz swoim podkomendnym. Od tej pory mjr. Władysław Dybowski wywiad prowadził dla Organizacji Polskiej i Zrzeszenia WiN w Krakowie. Jesienią 1945r. część kadr wywiadu Krakowska Brygada Obrony Narodowej przekazała do Zrzeszenia WiN.
   Krakowskie ośrodki wywiadu, czyli Organizacji Polskiej kierowany był przez Bolesława Sybocińskiego ps. Bum i Zrzeszenia WiN koordynowane przez Jerzy Zakulski ps. Borejsza prowadziły działalność w  Katowicach, Opolu, Wrocławiu oraz Legnicy.
   Legnica została zdobyta przez Armię Czerwoną praktycznie bez walk 10 lutego 1945r. Miasto było niszczone i ograbiane przez wojska radzieckie, które zarządzało nim za pośrednictwem komendantury wojennej. Po przekazaniu władzy Polskiemu Rządowi Tymczasowemu  w maju 1945r. Sowieci nadal podejmowali najważniejsze decyzje w sprawach miasta. Legnica była miastem wydzielonym na prawach powiatu grodzkiego, od 1 lipca 1946r. została administracyjnie podporządkowana powiatowi.
   Na czele Legnicy stali prezydenci Władysław Stasierski, Karol Myrek, Antoni Stupaki kierujący kilkuosobowym Zarządem Miejskim. Ten ostatni podlegał ustanowionej od maja 1946r Miejskiej Radzie Narodowej. Na jej czele stał Jan Podoba ze Stronnictwa Demokratycznego, a złożona była ze zwolenników PPR, PPS, SD i SL oraz bezpartyjnych.
   W 1945r. w Legnicy najsilniejszą partią było PPS rywalizujące z komunistami, na drugim miejscu było PPR, na trzecim SD. We wrześniu 1945r. partie PPR, PPS, SD i SL stworzyły platformą współpracy sił prorządowych tzw. Komisję Międzypartyjną.

   W jej składzie nie było opozycyjnej PSL, która powstał na bazie SL w listopadzie 1945r., które następnie represjonowano. W 1946r. powstało nowe prorządowe PSL zwane Nowe Wyzwolenie.    Prorządową aktywność przejawiały organizacje młodzieżowe jak Związek Walki Młodych (PPR), Organizacja Młodzieżowa Towarzystwa Uniwersytetu Robotniczego (PPS), Związek Młodzieży Wiejskiej RP „Wici” (ludowcy), związki zawodowe. pierwsze powstałe w Polsce w sierpniu 1945r. koło krzewiące sojusz i przyjaźń ze Związkiem Sowieckim Towarzystwo Przyjaźni Polsko - Radzieckiej.
   W sierpniu 1945r. władze PPR przeniosły Władysława Dybowskiego do Legnicy, który mieszkał przy ul. Kazimierza Wielkiego 34, a następnie przy ul. Wrocławskiej 107.
  Początkowo objął stanowisko naczelnika Wydziału Ogólnego, a we wrześniu 1945r. I wiceprezydenta ds. administracyjnych w kadencji prezydenta Karola Myrka i Antoniego Stupaka (prezydenci Legnicy do 30 czerwca 1946r. nosili tytuł: Pełnomocnik Rządu RP). Utrzymywał bezpośredni kontakt z dowództwem Północnej Grupy Wojsk Armii Sowieckiej (kilkaset tysięcy żołnierzy) pod dowództwem marsz Konstantego Rokossowskiego. Rozpracowywał struktury wojskowe, obsadę oficerską, rozmieszczenie, liczebność, ruchy oddziałów, rodzaj uzbrojenia, zasady i cele działania.
   Do siatki wywiadowczej pozyskał m.in. płk Baładina (Ormianina ze sztabu Rokossowskiego), oficera łącznikowego między wojskami radzieckimi, a wojewodą dolnośląskim. Rozpracowywał działania władzy, administracji, UB, MO, KBW (stacjonował batalion, była szkoła), dokonywane aresztowania, relacje ekonomiczne i etniczne, stosunek ludności do wojsk radzieckich (w Legnicy 60 tys. i przewyższały ilościowo polską i niemiecką ludność cywilną).
   Informacje przekazywał synowi Konradowi i J. Zakulskiemu, a następnie docierały one do Rządu Polskiego w Londynie. W miesiącach sierpień – wrzesień 1945r. Wydział Ogólny Zarządu Miejskiego w Legnicy znajdował się w stadium reorganizacji, po ucieczce  w lipcu prezydenta Władysława Stasierskiego (PPR) z kasą miejską i pieczątkami w czasie wysiedlenia Polaków i instytucji z centrum miasta na rozkaz marszałka K. Rokossowskiego na Zakaczawie.
   Ówczesny prezydent płk Karol Myrek (sierpień 1945r. do 15 grudnia 1945r.) zapoczątkował faktyczną polonizację miasta. We wrześniu 1945r. odwołano jego zastępców Edmunda Mielocha i Aleksandra Jasińskiego  powołując Władysława Dybowskiego  z PPR (ok. 28 września 1945r.) na funkcję I zastępcy prezydenta i Romana Lambrechta z PPS.
   Armia Sowiecka zajęła infrastrukturę miejską jak wodociągi, elektrownia, ratusz, teatr, park, fabryki (w których trwał demontaż i wywóz do Związku Sowieckiego oraz ich dewastacja) itd. Obecność jednostek radzieckich zwielokrotniła poziom przestępczości jak zabójstwa, gwałty, pobicia, rabunki, choroby. Warunki bytowe ludności polskiej w większości wypędzonej z Kresów były trudne.
   W październiku 1946r. UB rozbiło struktury warszawskiej i krakowskiej Organizacji Polskiej, które więziono w Krakowie przy Montelupich i w Warszawie na Mokotowie. Władysław Dybowski aresztowany 16 października 1946r. był wielokrotnie przesłuchiwany od października 1946 do stycznia 1947r. Starał się nie dostarczyć informacji, które mogłyby zdekonspirować innych, chronił radzieckich informatorów, zaprzeczał celowym kontaktom, wskazywał wyłącznie na służbowy charakter kontaktów, zaprzeczał istnieniu siatki wywiadowczej, twierdził, że samodzielnie zdobywał informacje wywiadowcze.
   16 członków Organizacji Polskiej w Krakowie skazano 18 stycznia 1947r. na kilkuletnie wyroki w tym m.in. Katarzynę Dybowską - żonę Władysława, Danutę Dybowska - żonę Konrada, skazane za przynależność do OP i WiN, pełnienie funkcji kurierek i rozpowszechnianie wrogich materiałów i ulotek.
   W Warszawie przesłuchiwano 8 osób, z zarzutami działalności wywiadowczej na rzecz zachodniego imperializmu i chęć obalenia władzy ludowej. Wyrok z 16 czerwca 1947r. postanowieniem Wojskowego Sądu Rejonowego skazał na śmierć Władysława Dybowskiego i jego syna Konrada Dybowskiego oraz Jerzego Zakulskiego.
   Skargi kasacyjne zostały 23 czerwca 1947r. odrzucone przez Najwyższy Sąd Wojskowy. 25 lipca 1947r. Bolesław Bierut odrzucił prośbę o skorzystanie z prawa łaski. Władysław Dybowski, jego syna Konrada i Jerzy Zakulski zostali zabici 30 lipca 1947r., a pozostałych skazano na kary więzienia. Krakowska Brygada Obrony Narodowej przestała istnieć.

Źródło:
Szkice legnickie XXXV
http://www.spchd.lca.pl/
http://old.ipn.gov.pl/
https://pl.wikipedia.org/
https://prawy.pl/